Ziemiaństwo wielkopolskie

Autor: Andrzej Kwilecki

Rok wydania: 1998

Liczba stron: 475

Okładka: twarda

Format: 17,00 cm x 24,00 cm

Uwagi - książka używana, okładka i brzegi stron z lekkimi zabrudzeniami

Jest to kolejna, trzecia już część z cyklu poświęconego wielkopolskiemu ziemiaństwu. Zawiera studia autorów omawiających zagadnienia ogólne (ekonomiczne i kulturalne), wybrane sylwetki i rody arystokratyczne (Bnińscy, Czartoryscy, Mycielscy, Radziwiłłowie, Szembekowie). W zakończeniu zamieszczony jest wybór źródeł ilustrujących swoiste zagadnienia epoki, która obejmuje wiek XIX i XX: okres zaborów i Polski Odrodzonej po 1918 rok. Uzupełnieniem jest ciekawy archiwalny (niekiedy wręcz unikalny) zestaw ilustracji z bogatymi komentarzami. W Wielkopolsce przed wybuchem II wojny zamieszkiwało około tysiąca rodzin ziemiańskich. Wrzesień 1939 r. był dla nich końcem pewnej epoki i zapewne dlatego książka Andrzeja Kwileckiego rozpoczyna się przedstawieniem bilansu tego tragicznego końca. Egzekucje, zsyłka, rekwirowanie majątku - tak potoczyły się losy ludzi od dwóch wieków żyjących "w przekonaniu o własnej szczególnej pozycji w społeczeństwie", ale też z poczuciem "szczególnego rodzaju obowiązków". II część książki przedstawia sylwetki osób, których działalność i nieugięta siła charakteru pozostawiły ślad w polskiej kulturze. Autor pisze w niej m.in. o Konstancji Raczyńskiej i jej roli w przedsięwzięciach męża. Dzięki przyjaźni Konstancji z Julianem Ursynem Niemcewiczem biblioteka Raczyńskich stała się bogatsza o część zbiorów Niemcewicza, odkupionych przez Konstancję od pisarza żyjącego po 1831 r. na emigracji. Jeden z rozdziałów poświęcony jest Danielowi Kęszyckiemu z Błociszewa (zmarł w 1936 r.), marynarzowi, konsulowi generalnemu RP w Opolu, którego znakiem szczególnym był złamany dwukrotnie nos i półirlandzkie pochodzenie. Najobszerniejsza, III część książki to saga wielkich rodów ziemiańskich, których posiadłości znajdowały się w Wielkopolsce. Majątek, zdobywane zwykle za granicą wykształcenie, patriotyczne wychowanie, siła charakteru i koneksje decydowały o roli, jaką przyszło odegrać ich przedstawicielom. Wojciech Trąmpczyński (herbu Topór) był marszałkiem Sejmu Ustawodawczego II RP, Aleksander Józef Sułkowski (herbu Sulima) - dyplomatą, ochmistrzem dworu Augusta III i generałem; Zygmunt Krzysztoporski (herbu Nowina) - wysokim urzędnikiem Ministerstwa Sprawiedliwości i Ministerstwa Skarbu II RP, a Jarogniew Drwęski (herbu Gozdawa) - prezydentem Poznania. Przedstawiając losy Zamoyskich, Kwileckich czy Chełkowskich, autor opowiada o życiu "między wsią a miastem", między życiem rodzinnym, swoją posiadłością, a obowiązkami, które przyszło spełnić wielkopolskim ziemianom. A jednocześnie opowiada historię prowincji i historię Polski.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Ziemiaństwo i arystokracja 

Zamiast wstępu   /11

Część I

Zagłada   /33

Epistolografia  /46

Pałacowe "muzea"  /51

1. Galerie przodków   /51

Raczyńscy   /54

Działyńscy   /55

Lipscy i Skórzewscy   /58

Chłapowscy   /59

Załuscy i Kwileccy   /61

2. Mecenasi i artyści   /69

3. Wielcy kolekcjonerzy   /77

Raczyńscy, Działyńscy, Mielżyńscy   /77

Albin Węsierski i jego dyn Zbigniew   /79

Henryk Mańkowski   /84

4. Różne zbiory   /91

Ogrody "wdzięczne"  /99

Pogranicze polsko-niemieckie  /112

1. Współżycie - antagonizmy - zmiany narodowości   /112

2. Saga rodziny von Graeve  /128

3. Von Treskov i inni   /136

Związki rodzinne  /144

1. Chłapowscy   /146

2. Żółtowscy  /148

3. Moszczeńscy  /149

4. Szumanowie  /151

Małżeństwa międzydzielnicowe  /153

1. Postacie ze ślubnej fotografii   /153

2. Więź i gościna  /160

W służbie dyplomatycznej  /164

1. W MSZ i na placówkach zagranicznych  /164

2. Paryski salon państwa Chłapowskich  /168

Oligarchia ziemiańsko-przemysłowa   /176

Właściciele ziemscy nieszlacheckiego pochodzenia  /185

Wystawa rolnicza   /194

Hodowcy konia szlachetnego   /199

Łowiectwo   /209

1. O polowaniach   /209

2. Związki łowieckie   /219

Były bale  /228

W oczach przybysza  

Józef Łoś w Poznańskiem   /235

Część II

Bogusława z Dąbrowskich Mańkowska (1814-1901)  /243

1. Córka wodza Legionów  /243

2. "Dziecko całej Polski"   /252

Cieszkowscy: August (1814-1894) i jego syn August Adolf (1861-1932)  /258

1. "Nasz mędrzec"   /258

2. Pochwała Wierzenicy - podpoznańskiego "Tusculum"   /264

Roger Raczyński (1820-1864)

"Niezawodnie hrabia"  /269

Franciszek Chłapowski (1846-1923)  /274

1. Encyklopedysta  /274

2. Przyjaciel pacjentów  /279

Roman Dmowski w Chludowie (1922-1934)

Drugie podpoznańskie "Tusculum"  /283

Kajetan Morawski (1892-1973)

Dyplomata i pisarz   /293

1. "Genius loci" (Jurkowo)   /293

2. W kraju i na emigracji   /296

Część III

Niegolewscy herbu Grzymała  /311

1. Gniazdo rodzinne (Niegolewo)   /311

2. W służbie społecznej  /317

3. Losy wojenne i powojenne  /330

Rodzina  /330

Dobra kultura   /332

Niemojowscy herbu Wierusz  /334

1. "Dwaj gołębiowie"  /334

2. Ostatni pan na Marchwaczu   /343

Potuliccy herbu Grzymała  /349

1. Zjawiska typowe, zjawiska osobliwe   /349

2. Hrabianka Aniela  /354

Taczanowscy z Taczanowa herbu Jastrzębiec  /359

1. Odzyskane gniazdo  /359

2. Trzej ordynaci  /361

Turnowie herbu Trzy Kotwice   /371

1. Tradycje historyczne  /371

2. "Ultrapraktyczny pozytywista"  /381

Ze Skrzypny Twardowscy herbu Ogończyk  /393

1. Nazwisko   /393

2. Sześć pokoleń   /395

3. Linie boczne (zagraniczne)   /406

Żółtowscy herbu Ogończyk   /407

1. Linia miecznikowska (urbanowska)  /407

Ród wielodzietny i rozgałęziony   /407

"Rządni i zżyci"  /410

"Najwyższy rozum - cnota"  /420

Współczesne wydarzenia   /423

Senior ziemiaństwa  /424

2. Linia kowczańska (myszkowska)  /427

Posłowie  /437

Spis ilustracji  /441

Indeks  /444