Wczesnośredniowieczny gród w Grzybowie

Redaktor serii: Przemysław Urbańczyk

Redaktorzy tomu: Marcin Danielewski, Jacek Wrzesinski, Anna Głód

Rok wydania: 2021

Liczba stron: 426

Okładka: twarda

Format: 21,00 x 29,5 cm

Seria: Origines Polonorum, tom XV

Gród w Grzybowie należy do największych założeń obronnych na terenie centralnego obszaru państwa Piastów. Przez długi czas pozostawał on poza kręgiem bezpośrednich zainteresowań badawczych archeologów i historyków. Dopiero w końcu lat 80. XX wieku rozpoczęto tam systematyczne wykopaliska. Na podstawie ich wyników stwierdzono, że gród grzybowski, podobnie jak Gniezno, Giecz i Poznań, mógł pełnić nadrzędną rolę w państwie zorganizowanym w 2. połowie X wieku przez Piastów. Dla tej koncepcji wciąż brakowało jednak uzasadnienia, które oferować mogło tylko pełne opracowanie materiałów dokumentacyjnych i zabytkowych z tych badań.

Niniejsza monografia jest podsumowaniem najnowszych prac, jakie dzięki projektowi badawczemu pt. Gród w Grybowie i jego zaplecze osadnicze w kontekście pogłębionych badań interdyscyplinarnych prowadzono na grodzisku w latach 2018–2021. Ich celem było wykonanie rekonstrukcji paleośrodowiskowych otoczenia grzybowskiej fortyfikacji, sporządzenie jej nowoczesnej dokumentacji za pomocą metod nieinwazyjnych oraz opracowanie materiałów zabytkowych pozyskanych podczas najnowszych badań wykopaliskowych. Realizacja tych zadań potwierdziła, że gród zbudowano w latach 20–30. X wieku, a także uwiarygodniła rekonstrukcję przemian w zagospodarowaniu przestrzennym zarówno samego grodu, jak i jego najbliższego otoczenia. Ostatnie badania nie rozstrzygnęły jednak wszystkich problemów, a ich wyniki wskazały wiele nowych perspektyw badawczych, które rozważane będą w toku dalszych prac.

Spis treści:

O autorach  /9

Grzybowo - piastowska civitas. Introduction (A.M. Wyrwa)  /15

Tajemniczy gród w Grzybowie  /21

I. Założenia, zespół i realizacja projektu (M. Danielewski)  /23

II. Historia badań i dotychczasowe koncepcje (J. Wrzesiński)  /27

Dlaczego tutaj? Uwarunkowania środowiskowe  /37

III. Lokalizacja grodu w Grzybowie w świetle analizy litologicznej i geochemicznej osadów fluwialnych i telmatycznych (I. Hildebrandt-Radke)  /39

IV. Przesłanki palinologiczne funkcjonowania wczesnośredniowiecznej grodu w Grzybowie (M. Makohonienko, M. Panfil)  /55

V. Środowiskowe uwarunkowania rozwoju osadnictwa (M. Makohonienko, I. Hildebrandt-Radke)  /83

VI. Geografia historyczna grodu Grzybowa (D. Frydrychowicz)  /97

Badania nieinwazyjne grodziska i osady podgrodowej w Grzybowie  /107

VII. Założenia i metodyka badań nieinwazyjnych (M. Danielewski, S. Tomczak)  /109

VIII. Zdjęcia lotnicze i fotogrametryczne. Opracowanie danych ze stanowisk 1 i 6 w Grzybowie (M. Bogacki)  /113

IX. Badania magnetyczne i opracowanie chmury punktów lotniczego skaningu laserowego dla grodziska i osady podgrodowej w Grzybowie (W. Małkowski)  /121

X. Grodzisko w Grzybowie w świetle badań elektrooporowych i elektromagnetycznych (K. Misiewicz, R. Mieszkowski)  /133

XI. Geofyzikalni pruzkom wnitrni casti rane dtredovekeho hradiste Grzybowo v roce 2015 (R. Krivanek)  /145

XII. Wyniki badań nieinwazyjnych - perspektywa archeologiczna (M. Danielewski, S. Tomczak)  /149

Archeologia grodu w Grzybowie  /153

XIII. Stratygrafia według danych z lat 2018-2019. Katalog nawarstwień (J. Wrzesiński)  /155

XIV. Przestrzenne zagospodarowanie wnętrza grodu (M. Danielewski)  /173

XV. Analizy dendrochronologiczne (M. Krąpiec)  /187

XVI. Wyniki badań archeozoologicznych (D. Makowiecki, M. Makowiecka)  /193

XVII. Zabytki z kości i poroża. Studium archeozoologiczno-funkcjonalne (K. Waszczuk, S. Gronek)  /231

XVIII. Wyroby ceramiczne z grodziska w Grzybowie, pozyskane w latach 2018-2019 (A. Dębski)  /261

XIX. Analiza zabytków kamiennych (A. Głód)  /311

XX. Paciorki szklane  (K. Kokora)  /323

XXI. Groty strzał z poroża (J. Wrzesiński, P. Dmochowski)  /331

XXII. Analiza dendrologiczna fragmentów domniemanego łuku i strzały z grodu w Grzybowie (T. Stępnik)  /337

XXIII. Pojedyncze znaleziska monet (B. Paszkiewicz, N. Pisula)  /341

Środowiskowe i kulturowe uwarunkowania rozwoju wczesnośredniowiecznego mikroregionu osadniczego w Grzybowie.  Podsumowanie (M. Danielewski, J. Wrzesiński)  /349

Streszczenia  /353

Bibliografia  /365

Indeks osób  /389

Indeks nazw geograficznych i etnicznych  /393

Spis rycin i tabel w tomie  /399