Średniowieczny zespół rezydencjonalny na Górze Katedralnej w Chełmie

Redakcja: Andrzej Buko

Rok wydania: 2019

Liczba stron: 464

Okładka: miękka

Format: 21,0 cm x 29,5 cm

Góra Katedralna w Chełmie od dawna pozostaje symbolem niemal tysiącletniej historii miasta, ale zarazem wielką zagadką badawczą. Już w odległej przeszłości podejmowano próby rozpoznania pierwotnej topografii wzgórza, na którym znajdować się miały zgodnie z przekazem Kroniki katolicko-wołyńskiej, wymienione imiennie świątynie oraz pozostałości XIII-wiecznej rezydencji króla Daniela Romanowicza - władcy, któremu Chełm zawdzięcza status nieformalnej stolicy księstwa halicko-wołyńskiego.

Spis treści: 

1. Góra Katedralna w Chełmie: sto lat historii badań - Andrzej Buko /5

2. Źródła pisane do dziejów Góry Katedralnej w Chełmie - Dariusz Dąbrowski /15

2.1. Wstęp 2.2. Historia ziemi chełmskiej i okoliczności założenia Chełma. 2.3. Wysoka Górka i obiekty na niej się znajdujące w relacji Kroniki halicko-wołyńskiej. 2.4. Uwagi Kroniki halicko-wołyńskiej na temat dalszych losów rezydencji Daniela po jego śmierci. 2.5. Wysoka Górka w późnym średniowieczu oraz w świetle relacji staropolskich. 2.6. Wykopaliska Piotra Pokryszkina

3. Góra Katedralna w Chełmie w świetle wyników badań środowiskowych - Radosław Dobrowolski /55

3.1. Cel, zakres i metodyka badań środowiskowych 3.2. Położenie stanowiska badawczego. 3.3. Warunki hydrogeologiczne Góry Katedralnej. 3.4. Wyniki badań geologicznych i geomorfologicznych

4. Nieinwazyjne badania założenia rezydencjonalnego na Górze Katedralnej w Chełmie - Krzysztof Misiewicz, Filip Brzeziński /69

4.1. Ortofotografia i modele twójwymiarowe 4.2. Prospekcja magnetyczna 4.3. Badania georadarowe 4.4. Prospekcja elektrooporowa

5. Analiza stratygraficzna i zmiany w topografii Wysokiej Górki /93

5.1. Stratygrafia Wysokiej Górki w świetle badań wykopaliskowych z lat 2010-2018 - Tomasz Dzieńkowski, Vasyl Petryk /95

5.1.1. Faza I. Pierwszy zespół rezydencjonalny w południowej części Wysokiej Górki. 5.1.2. Faza II. Budowa jednoczłonowego założenia. 5.1.3. Użytkowanie założenia w fazach III i IV

5.2. Chronologia i związki przestrzenne chełmskiej rezydencji - Tomasz Dzieńkowski /121

5.3. Zagadkowy epizod z dziejów nowożytnych: grób mężczyzny po stronie północnej kulminacji - Stanisław Golub, Beata Borowska /129

5.3.1. Opis grobu i trumny z pochówkiem. 5.3.2. Ekspertyza antropologiczna. 5.3.3. Podsumowanie i datowanie

6. Surowce, materiały i technologie trzynastowiecznego zespołu rezydencjonalnego na Górze Katedralnej w Chełmie - Lucjan Gazda, Stanisław Gołub, Mykola Bevz

6.1. Wstęp 6.2. Materiały kamienne 6.3. Sztuczne kamienie budowlane. 6.4. Zaprawy budowlane. 6.5. Podsumowanie

7. Architektura rezydencji na Wysokiej Górce w Chełmie /151

7.1. Opis reliktów architektury: część południowa Wysokiej Górki - Aneta Bukowska /153

7.2. Opis reliktów architektury: część północna Wysokiej Górki - Jurij Łukomskyi /173

7.3. Ciosy i detale architektoniczne z badań na Wysokiej Górce - Mykola Bevz /181

7.4. Interpretacja form i funkcji obiektów architektonicznych w świetle materiału porównawczego - Teresa Rodzińska-Chorąży /195

7.4.1. Wysoka Górka w źródłach ikonograficznych. Historia i stan badań nad architekturą. 7.4.2. Gród i rezydencja Daniela Romanowicza: przekształcenia architektury w kolejnych fazach użytkowania. 7.4.3. Relikty architektury w świetle faz wydzielonych przez Dariusza Dąbrowskiego: próba synchronizacji danych. 7.4.4. Źródła inspiracji dla najstarszej fazy rezydencji Daniela Romanowicza w Chełmie. 7.4.5. Rezydencja w Chełmie w przekazie Kroniki halicko-wołyńskiej w świetle wykopalisk oraz w kontekście symbolicznym

8. Zabytki ruchome /225

8.1. Ogólna charakterystyka grup znalezisk - Stanisław Gołub /227

8.1.1. Wstęp 8.1.2. Zabytki krzemienne, pradziejowe i ze starszej fazy wczesnego średniowiecza 8.1.3. Zabytki w podziale na części południową i północną 8.1.4. Podsumowanie

8.2. Ozdoby - części stroju - dewocjonalia - Barbara Chudzińska, Marcin Wołoszyn /235

8.2.1. Ozdoby i części stroju, ozdoby dłoni 8.2.2. Dewocjonalia i inne zabytki związane ze sferą sacrum. 8.2.3. Podsumowanie 

8.3. Militaria z badań na Wysokiej Górce - Piotr Strzyż /247

8.3.1. Broń sieczna, obuchowa i miotająca. 8.3.2. Groty strzał i bełtów. 8.3.3. Pozostałe znaleziska uzbrojenia. 8.3.4. Podsumowanie. 8.3.5. Katalog militariów

8.4. Monety na Wysokiej Górce - ekonomia, kult czy polityka? - Arkadiusz Panic, Borys Paszkiewicz /273

8.4.1. Ogólny przegląd chronologii monet. 8.4.2. Chronologia monet w kontekście danych archeologicznych. 8.4.3. Monety z Wysokiej Górki a obieg pieniężny. 8.4.4. Katalog systematyczny monet

9. Ceramika z Wysokiej Górki - Michał Auch /295

9.1. Wstęp 9.2. Metody 9.3. Struktura gatunkowa zbioru. 9.4. Analiza zbioru. 9.5. Analiza dystrybucji wybranych cech zbioru. 9.6. Podsumowanie wyników badań

10. Modele konsumpcji zwierzęcej w świetle wyników badań archeozoologicznych /325

10.1. Szczątki zwierzęce z południowej części zespołu rezydencjonalnego na Wysokiej Górce w Chełmie - Alicja Lasota-Moskalewska, Kamil Niemczuk /327

10.1.1. Metody badawcze 10.1.2. Wyniki badań z lat 2010-2012. 10.1.3. Omówienie wyników

10.2. Szczątki ssaków i ptaków z północnej części zespołu rezydencjonalnego na Wysokiej Górce w Chełmie - Joanna Piątkowska-Małecka /335

10.2.1. Materiał i metody badawcze. 10.2.2. Wyniki i analizy archeozoologicznej. 10.2.3. Konsumpcja mięsa i rola zwierząt w życiu budowniczych i mieszkańców rezydencji na Wysokiej Górce w Chełmie. 10.2.4. Podsumowanie

10.3. Ryby w diecie mieszkańców zespołu rezydencjonalnego na Wysokiej Górce w Chełmie - Urszula Iwaszczuk, Win Wouters /357

10.3.1. Materiały i metody 10.3.2. Wyniki badań. 10.3.3. Analiza wyników i podsumowanie

11. Złożone epizody z dziejów rezydencji królewskiej na Górze Katedralnej w Chełmie: próba podsumowania wyników badań interdyscyplinarnych - Andrzej Buko /379

11.1. Faza najstarsza: plac budowy i spór o funkcję prostokątnego muru obwodowego. 11.2. Niespodziewana i wymuszona zmiana planu zabudowy rezydencjonalnej. 11.3. Pożar w 1256 roku i kolejna odbudowa zespołu rezydencjonalnego. 11.4. Budowniczowie i użytkownicy rezydencji: świadectwa archeologiczne. 11.5. Uwagi końcowe

Aneksy /397

Aneks I. Datowania C z części południowej - Tomasz Goslar /399
Aneks II. Darowania C i dendrochronologiczne z części północnej (Marek Krąpiec) /401
Aneks III. Darowania próbek cegieł z północnej części zespołu rezydencjonalnego na Górze Katedralnej w Chelmie - Stanisław Feodorowicz /403
Aneks IV. Pozostałości tkaniny zachowane przy fragmentach kolczugi z Wysokiej Górki w Chełmie. Analiza surowca i technologiczna - Łukasz Antosik /407

Bibliografia - zestawiła Natalia Jędruszczak /409

Summary with List of Figures and List of Tables /435