Proskrypcja i banicja w miastach pruskich późnego średniowiecza

Autor: Paweł A. Jeziorski

Rok wydania: 2017

Liczba stron: 334

Okładka: miękka

Format: 16,5 cm x 24,0 cm

Uwaga! Okładka nieznacznie zagięta, brzegi kartek nieznacznie przykurzone

W późnośredniowiecznej Europie istniało wiele instytucji prawnych, które dla współczesnego odbiorcy mogą nie być w pełni zrozumiałe. Zalicza się do nich niewątpliwie proskrypcja - postrzegana w kategoriach przymusu administracyjnego oraz banicja — będąca już samoistną karą, znane prawu chełmińskiemu i lubeckiemu, czyli dwóm rodzajom niemieckiego prawa miejskiego dominującym na terenie późnośredniowiecznego państwa zakonnego w Prusach. Prezentowane studium omawia funkcjonowanie proskrypcji i banicji w późnośredniowiecznych miastach pruskich, rządzących się według przepisów prawa chełmińskiego lub lubeckiego. Szczególny nacisk położono na dwa stulecia - XIV i XV, z tego bowiem okresu pochodzi większość zachowanych pruskich rejestrów/ksiąg proskrybowanych/banitów, podstawowego źródła do badań nad opracowywanym zagadnieniem. Książka przybliża kwestię różnic między proskrypcją i banicją, stanu zachowania pruskich rejestrów/ksiąg proskrybowanych/banitów, przydatności badawczej tego typu źródeł m.in. w kontekście badań nad późnośredniowieczną przestępczością miejską czy istniejącymi napięciami społecznymi, wreszcie sposoby uwalniania się od proskrypcji lub banicji. Monografia zawiera też edycję elbląskiej księgi sądowej (rejestru proskrybowanych i banitów) z okresu od połowy XIV do połowy XVI w.

Spis treści:

Wstęp  /7

CZĘŚĆ I

 Rozdział Proskrypcja i banicja w miastach pruskich późnego średniowiecza z uwzględnieniem kontekstu środkowoeuropejskiego  /15

1.1.    Kilka uwag na temat ekskluzji  /15

1.2.    Proskrypcja (wywołanie) /16

1.2.1.    Proskrypcja w źródłach prawa miejskiego Europy Środkowej. Wybrane przykłady  /16

1.2.1.1.    Zwierciadło saskie /17

1.2.1.2.    Prawo magdeburskie  /19

1.2.1.3.    Prawo chełmińskie  /20

1.2.1.4.    Prawo lubeckie  /22

1.2.1.5.    Statuty i wilkierze miejskie  /24

1.2.2.    Organy samorządu miejskiego odpowiedzialne za ogłaszanie proskrypcji  /25

1.2.3.    Sądownictwo zakonu krzyżackiego a proskrypcja  /28

1.2.4.    Rytuały związane z ogłaszaniem proskrypcji /29

1.2.5.    Problemy ze ściganiem proskrybowanych  /30

1.2.6.    Uwagi na temat postrzegania proskrybowanych  /46

1.2.7.    Schyłek proskrypcji  /54

1.3.    Banicja (wypędzenie, wyświecenie, relegacja, ekspulsja, wyjęcie spod prawa)  /55

1.3.1.    Banicja w źródłach prawa miejskiego Europy Środkowej. Wybrane przykłady  /55

1.3.2.    Banicja w statutach i wilkierzach miejskich  /58

1.3.3.    Organy samorządu miejskiego odpowiedzialne za wyroki banicji  /62

1.3.4.    Rytuały związane z wykonywaniem wyroku banicji  /63

1.3.5.    Zagadnienie bezprawnych powrotów z banicji   /65

1.3.6.    Uwagi na temat postrzegania banitów  /69

1.4.    Problem utożsamiania banicji i proskrypcji  /72

Rozdział 2. Średniowieczne rejestry/księgi proskrybowanych/banitów  /79

 2.1.    Wybrane przykłady z Europy Środkowej (miasta na prawie niemieckim)  /80

2.2.    Miasta pruskie (na prawie chełmińskim i łubeckim)  /93

2.3.    Uwagi na temat konstrukcji wpisów dotyczących proskrypcji i banicji   /111

Rozdział 3. Rejestry/księgi proskrybowanych/banitów jako źródło do badań nad miejską przestępczością. Przykład miast pruskich  /125

3.1.    Uwagi na temat fragmentaryczności rejestrów/ksiąg proskrybowanycb/ banitów  /125

3.2.    Rodzaje przestępstw spotykanych w rejestrach/księgach proskrybowanych/ banitów  /128

3.2.1.    Przestępstwa, wobec których zasądzano proskrypcję  /128

3.2.2.    Przestępstwa karane banicją  /145

3.3.    Profesje sprawców i ich ofiar/oskarżycieli  /147

3.4.    Problem recydywy wśród proskrybowanych  /155

3.5.    Uwagi na temat przemocy w życiu codziennym mieszkańców późnośredniowiecznych miast pruskich  /158

3.6.    Napięcia społeczne. Przykład chełmińskich rzemieślników  /171

3.7.    Identyfikacja podejrzanych  /173

Rozdział 4. Uwolnienie od proskrypcji. Anulowanie wyroku banicji. O możliwościach powrotu do społeczeństwa  /178

4.1.    Anulowanie proskrypcji   /178

4.2.    Anulowanie wyroku banicji  /189

4.3.    Łaska nowo wybranego wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego  /190

CZĘŚĆ II

1.    Wstęp do edycji  /203

2.    Elbląska księga sądowa  /212

Zakończenie  /259

Bibliografia  /261

Abstract  /288

Zusammenfassung  /292

Spis ilustracji  /296

Indeks osobowy  /297

Indeks osobowy do elbląskiej księgi sądowej   /305

Indeks geograficzny do elbląskiej księgi sądowej  /322

Indeks rzeczowy do elbląskiej księgi sądowej  /324