Budownictwo mieszkalne i gospodarcze w neolicie ziem Polski

Autor: Bogdan Balcer

Rok wydania: 2012

Liczba stron: 180

Okładka: miękka

Format: 21,00 cm x 29,5 cm

Uwaga - przybrudzony grzbiet

Praca poświęcona została pozostałościom drewniano-ziemnym, naziemnym i podziemnym budownictwa neolitycznego, zarówno mieszkalnego, jak i gospodarczego. Podstawą opisów i rekonstrukcji obiektów oraz charakterystyki budownictwa są resztki dolnych części domów, widoczne jako smugi i plamy. Autor przedstawił także, jakich narzędzi używano w neolicie, jakie rodzaje budowli były najpopularniejsze i jak dostosowywano je do rodzajów aktywności.

Spis treści:

Od autora /

Część I. Zagadnienia wstępne /10

1. Cel i zakres pracy /10

2. Próba definicji budownictwa /11

3. Budownictwo a architektura /12

4. Podział budownictwa neolitycznego /13

5. Budownictwo jako jeden z atrybutów neolityzacji Europy Środkowej /14

6. Uwarunkowania budownictwa neolitycznego /14

6.1. Warunki naturalne /14

6.2. Surowce /14

6.3. Czynniki społeczno-gospodarze i produkcyjne /15

7. Źródła archeologiczne i możliwości badań budownictwa neolitycznego /15

7.1. Źródła do badań budownictwa naziemnego /16

7.1.1 Źródła bezpośrednie /16

7.1.2. Źródła pośrednie /16

7.2. Pozostałości budownictwa podziemnego /17

7.3. Możliwości poznawcze. Fakty i wyobrażenia /17

7.4. Rodzaje obiektów, konstrukcji i technik budowy /18

7.4.1. Obiekty /18

7.4.2. Konstrukcje i techniki budowy /20

8. Charakter informacji i układ ich przekazu /21

8.1. Pochodzenie informacji i ich dobór  /21

8.2. Podziały terytorialne ziem Polski /21

8.2.1. Podziały geograficzne /21

8.2.2. Podział administracyjny /22

9. O budownictwie schyłkowomezolitycznym. czyli co zastali pierwsi rolnicy na ziemiach Polskich /22

Część II. Cyl naddunajskich kultur wstęgowych /25

1. Podział kulturowo-chronologiczny i terytorialny /25

2. Okres starszy. Kultura ceramiki wstęgowej rytej /25

2.1. Początki budownictwa neolitycznego na ziemiach Polski i zagadnienie reliktowych form zabudowy /25

2.2. Wstępne informacje o naziemnych domach słupowych kultury ceramiki wstęgowej rytej w Europie /28

2.2.1. Charakterystyka i klasyfikacja domów /28

2.3. Domy słupowe i ich otoczenie w świetle znalezisk na ziemiach Polski /30

2.3.1. Małopolska. Dorzecze górnej Wisły /31

2.3.1.1. Podział i charakterystyka pozostałości domów /31

2.3.2. Kujawy i ziemia chełmińska /39

2.3.3. Dolny Śląsk /39

2.3.4. Otoczenie domów /42

2.3.5. Uwagi końcowe /45

3. Okres młodszy /45

3.1. Kultura ceramiki wstęgowej kłutej /45

3.1.1. Pozostałości budownictwa naziemnego /45

3.2. Kultura lendzielska. Grupa brzesko-kujawska /48

3.2.1. Baza źródłowa /49

3.2.1.1. Rejon brzesko-kujawski /49

3.2.1.2. Osady w innych rejonach osadniczych na Kujawach i Pałukach /52

3.2.1.3. Ziemia chełmińska /58

3.3.2. Charakterystyka pozostałości budownictwa /59

3.2.2.1. Małe domy słupowo-plecionkowe /59

3.2.2.2. Długie domy trapezowate /62

3.2.2.3. Obiekty podziemne /66

3.2.2.4. Polepa /70

4. Zagadnienia ogólne związane z budownictwem kultury wstęgowych /72

4.1. Przeznaczenie mieszkalne i gospodarcze długich domów /72

4.2. Przemiany budownictwa w kulturach wstęgowych /74

4.3. Najstarszy styl w architekturze europejskiej /75

Część III. Kultury pucharów lejkowatych i ceramiki promienistej /77

1. Kultura pucharów lejkowatych /77

1.1. Zagadnienie rodowodu budownictwa kultury pucharów lejkowatych /77

1.2. Sposób przekazu informacji o budownictwie /78

1.3. Polska środkowa i północna /78

1.3.1. Kujawy i wschodnia Wielkopolska /78

1.3.1.1. Obiekty częściowo zagłębione w ziemię /78

1.3.1.2. Domki w grobowcach w Gaju i Zberzynie /78

1.3.1.3. Domy słupowe z wczesnej i środkowej fazy /81

1.3.2. Ziemia chełmińska /87

1.3.2.1. Obiekty naziemne /87

1.3.2.2. Obiekty podziemne /87

1.3.3. Pojezierze Gostynińskie /87

1.3.4. Wyżyna Łódzka. Dorzecze Grabi /89

1.3.5. Pomorze Zachodnie. Pojezierze Bytowskie /91

1.3.6. Pomorze wschodnie. Pojezierze Starogardzkie /91

1.4. Polska południowo-wschodnia /93

1.4.1. Przyczyny ograniczonego zasoby źródeł do badań budownictwa naziemnego na wyżynach lessowych /94

1.4.2. Znaczenie odkryć w Niedźwiedziu i Słonowicach /96

1.4.3. "Pseudopłoszczadki" w osadach kultury pucharów lejkowatych /98

1.4.4. Źródła pośrednie i polepa budowlana /98

1.4.4.1. Polepa z osady w Ćmielowie, stan. Gawroniec /98

1.4.5. Domniemane domy w świetle danych pośrednich /101

1.4.5.1. Zawarża, pow. Pińczów /101

1.4.5.2. Ćmielów, stan. Gawroniec /103

1.4.6. Budownictwo podziemne /109

1.4.6.1. Charakterystyka i klasyfikacja jam z Ćmielowa /109

1.4.6.2. Piece i paleniska /118

1.4.6.3. Jamy z innych osad /118

1.5. Polska południowo-zachodnia /123

1.5.1. Domy /123

1.5.2. Obiekty podziemne /125

2. Kultura ceramiki promienistej /126

3. Podsumowanie części III /128

3.1. Budownictwo naziemne /128

3.1.1. Techniki budowlane /128

3.1.2. Domy /128

3.2. Budownictwo podziemne /129

Część IV. Kultury schyłkowoneolityczne /131

1. Kultura amfor kulistych na Niżu /131

1.1.Pozostałości budynków naziemnych /132

1.1.1 Obiekty z rowkami fundamentowymi /132

1.1.2. Domy słupowe /132

1.2.3. Obiekty częściowo wkopane w ziemię /136

1.2. Zagadnienie rodowodu budownictwa kultur amor kulistych na Niżu /137

2. Kultury amor kulistych i złocka na Wyżynie Sandomierskiej /137

2.1. Osada kultur amor kulistych w Mierzanowicach, stan. 1 i 4, i Wilczyc, stan. 5 /137

2.2. Kultura złocka /138

3. Kultura ceramiki sznurowej /140

4. Kultura rzucewska /140

5. Kultury subneolityczne /142

5.1. Szałasy naziemne /143

5.2. Półziemianki /145

5.3. Domy słupowe? /145

5.4. Jamy /154

5.5. Pomosty pod wodami /146

Część V. Neolityczne budownictwo mieszkalne i gospodarcze na ziemiach Polski w świetle faktów i wyobrażeń /147

1. Uwarunkowania gospodarcze rodzajów zabudowy /147

2. Procesy budowlane /148

2.1. Budownictwo naziemne /148

2.1.1. Umiejętności i narzędzia pracy /148

2.1.2. Planowanie i faza procesu budowy /150

2.1.3. Jakość budynków /152

2.2. Budowa pomieszczeń podziemnych /153

3. Rozwój, stagnacja i regres (?) w pradziejach budownictwa neolitycznego na ziemiach Polski /153

3.1. Rozwój budownictwa o obcym pochodzeniu /153

3.2. Przemiany w budownictwie o miejscowym rodowodzie /154

4. Zakończenie /155

Aneks. Próba określenia materiałochłonności budownictwa naziemnego w neolicie ziemi Polski  /157

Summary. Dwellings and utility constructions in the Neolithic of Poland /162

Bibliografia /171