Żydzi w powstaniu kościuszkowskim

Autor: Emanuel Ringelblum

Rok wydania: 2025

Liczba stron: 188

Okładka: miękka

Format: 14,5 cm x 21,0 cm

Wydanie II

Praca niniejsza powstała w związku z badaniami autora nad dziejami Żydów w Warszawie do upadku Rzeczypospolitej. W toku pracy nagromadziłem sporo materiału, dotyczącego udziału Żydów warszawskich oraz Żydów innych miast polskich w powstaniu kościuszkowskim.

W powyższej kwestii zabierało głos wielu historyków, którzy już to mimochodem, już to w obszerniejszych wywodach zastanawiali się nad rolą Żydów polskich w walkach z roku 1794. Autorzy ci dochodzili często do diametralnie sprzecznych ze sobą wniosków. Jedni przeceniali rolę Żydów w insurekcji kościuszkowskiej, przypisując przesadne znaczenie utworzonemu przez Berka Joselewicza pułkowi żydowskiemu, drudzy negowali w ogóle udział Żydów w powstaniu, przypisując im zdecydowanie wrogie wobec niego nastawienie.

Niewątpliwie decydowały o jednym czy drugim stanowisku momenty nienaukowe. One to kazały niektórym autorom oglądać nieliczne do owych czasów, dokumenty o uczestnictwie Żydów w insurekcji kościuszkowskiej przez szkła powiększające, podczas gdy drudzy nie dostrzegali tychże samych źródeł, albo kwestionowali ich autentyczność, powołując się na to, że źródła te zostały dla celów politycznych spreparowane w czasie insurekcji.

Takie przejaskrawienie in plus jako też in minus było możliwe wobec swoistego punktu widzenia tych autorów, którzy, skąpy zresztą, materiał źródłowy zawieszali jakby w próżni. Zamiast zapoznać się z położeniem politycznym, gospodarczym i społecznym poszczególnych warstw żydostwa polskiego, zamiast zanalizować tendencje rozwojowe tych warstw na tle ich interesów gospodarczych i w ten sposób znaleźć klucz do zrozumienia ich pozytywnego czy negatywnego stosunku do insurekcji – ograniczano się do tendencyjnej interpretacji źródeł. 

(opis wydawcy)

Spis treści:  

Wstęp /5

Rozdział I. Przed powstaniem /9

Stosunki gospodarcze, społeczne, kulturalne i polityczne Żydów w Polsce w epoce stanisławowskiej /9

Żydzi warszawscy w przededniu insurekcji /28

Rozdział II. Kierunki polityczne. Władze insurekcyjne a Żydzi /33

Rozdział III. Żydzi w szeregach powstańczych /42

Inteligencja, plutokracja i masy ludowe żydowskie wobec powstania /42

Pospolite ruszenie, rekruci /49

Żydzi w milicji obywatelskiej Warszawy /59 

Rozdział IV. Żydzi warszawscy w walce o wolnośc /65

Udział Żydów warszawskich w rewolucji kwietniowej /65

Pułk Berka Joselewicza /72

Rzeź Pragi /93

Rozdział V. Usługi pomocnicze /97

Służba wywiadowcza, opłaty i świadczenia /97

Transport /100

Inne pomocnicze usługi /102

Rzemiosło /105

Opłaty i świadczenia /108

Daniny w naturze /112

Liwerancje wojskowe /115

Rozdział VI. Życie potoczne Żydów w czasie insurekcji /121

Prześladowania i okrucieństwa /121

Oskarżenia o szpiegostwo /123

Handel /138

Życie potoczne Żydów w Warszawie /142

Walka o biletowe w Warszawie /150

Rozdział VII. Neofici (frankiści) warszawscy w czasie Insurekcji /159

 Zakończenie /171

Dodatki /174

O rzeci Pragi w roku 1794  /183