Żydoswaros. Oświeceniowy poemat heroikomiczny i polemika wokół niego

Autor: Marek Skwara

Rok wydania: 2023

Liczba stron: 225

Okładka: miękka

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

Oddajemy do rąk Czytelników tom złożony z trzech utworów i komentarzy do nich. Pierwszy utwór to oświeceniowy poemat heroikomiczny i alegoryczny Żydoswaros, którego autorstwo – do tej pory wątpliwe – udało się ustalić. Zebrany materiał dowodowy pozwala – według piszącego te słowa – uznać za twórcę poematu Franciszka Jaksę Makulskiego. Utwór drugi (wcześniej przypisywany Franciszkowi Ksaweremu Chomińskiemu), którego autorem na podstawie ustaleń jest Karol Lubicz Chojecki, to Odpowiedź na książkę „Żydoswaros”. Trzeci tekst, pierwotnie także anonimowy, a dzięki ustaleniu autorstwa przypisany Makulskiemu, to Pojedynek literacki, czyli odpowiedź na Odpowiedź. 

Żydoswaros w chwili ukazania się drukiem wywołał duże zainteresowanie i wzbudził wiele negatywnych emocji. Autor został oskarżony o szarganie świętości narodowych, wrogość wobec Polski i Polaków, brak patriotyzmu. Jednak w miarę upływu czasu zainteresowanie poematem malało , dzisiaj jest znany przede wszystkim specjalistom, choć i ci nie poświęcają mu zbyt wiele uwagi. Potwierdza tę tezę fakt, iż na przykład Roman Dąbrowski we Wstępie do Antologii poświęconej polskiemu poematowi heroikomicznemu późnego oświecenia, omawiając przykłady wcześniejsze, o interesującym nas tu utworze napisał tylko jedno zdanie: „Właściwości poematu heroikomicznego można się doszukać w wydanym anonimowo w 1792 r. utworze Żydoswaros” . W fundamentalnym opracowaniu tegoż autora, zawierającym analizy i interpretacje oświeceniowych poematów heroikomicznych, o utworze Makulskiego czytamy m.in.: „Żydoswaros nie jest właściwie poematem heroikomicznym w pełnym tego słowa znaczeniu”                                                                         

(fragment Słowa od wydawcy)

Spis treści:

Słowo od wydawcy /IX

I

Franciszek Jaksa Makulski – tajemnice biografii i twórczości /XVII

Dlaczego Żydoswaros ukazał się anonimowo?  /XVII

Kto był autorem Żydoswarosa?  /XXII

Życie i twórczość Franciszka Jaksy Makulskiego  /XXVII

Utwory, których autorstwo nie budzi wątpliwości oraz teksty tłumaczone /XXXIX

Utwory, których autorem (prawdopodobnie) był Franciszek Makulski  /LXXXV

Analiza i interpretacja Żydoswarosa  /CXIX

Tytuł utworu i jego problematyka  /CXIX

Dzieje poematu heroikomicznego w literaturze europejskiej i polskiej do końca XVIII wieku  /CXXXVI

Poemat heroikomiczny w teorii  /CXXXIX

Współczesne definicje gatunku  /CXLVIII

Dlaczego kostium żydowski?  /CLII

Żydoswaros i ironia  /CLXV

Makulski i Cervantes, czyli rycerskość wyśmiana /CLXVI

II

Polemika i odpowiedź na polemikę  /CLXXIII

Karol Lubicz Chojecki – obrońca konfederacji barskiej  /CLXXIII

Życie i twórczość Karola Lubicz Chojeckiego  /CLXXIII

Polemiki literackie w Polsce w drugiej połowie XVIII wieku  /CLXXIX

Polemiki wokół tekstów Franciszka Makulskiego  /CCXVII

Edycja tekstów

Zasady edycji  /1

Franciszek Jaksa Makulski: ŻYDOSWAROS  /3

Karol Lubicz Chojecki: Odpowiedź na książkę „Żydoswaros”  /49

Franciszek Jaksa Makulski: Pojedynek literacki, czyli odpowiedź na Odpowiedź /59

Objaśnienia /65

Indeks osób i postaci  /217