Życie prywatne Polaków w XIX wieku. Tom IV. Marginesy

Redakcja naukowa: Jarosław Kita, Maria Korybut-Marciniak

Rok wydania: 2021

Liczba stron: 278

Okładka: miękka

Format: 16,5 cm x 24,00 cm

Marginesy” – podtytuł czwartego tomu serii wydawniczej Życie prywatne Polaków w XIX wieku – wymaga wyjaśnienia. Wydane do tej pory tomy koncentrowały się wokół problematyki prywatności i codzienności Polaków widzianej przez pryzmat ról w społeczeństwie i rodzinie, zjawiska mody, brały pod uwagę perspektywę życia prywatnego autorów kolekcji listów, odsłaniały prywatną stronę karier Polaków. Bazę źródłową tych opracowań stanowiły w przeważającej mierze materiały prywatne wytworzone przez elity społeczne (ziemiaństwo, arystokrację, inteligencję). Wyłaniający się z nich obraz życia społecznego, w odczuciu redaktorów serii, wydawał się niepełny i zniekształcony, pomijano bowiem prywatność najliczniejszych, a jednocześnie pozostawiających najbardziej enigmatyczny ślad w źródłach, niższych warstw społecznych. Problematyka relacji społecznych i realiów życia codziennego mieszkańców wsi, miasteczek, ubogich dzielnic rozrastających się miast na ziemiach polskich w XIX stuleciu stanowi ważny i ciągle niedostatecznie zbadany obszar.

Autorzy zamieszonych artykułów ukazali nie tylko różne, niedoświetlone areny życia społecznego Polaków: koszary żołnierzy polskich walczących u boku Napoleona, robotnicze dzielnice Łodzi z przełomu wieku XIX i XX, wsie w guberni płockiej w dobie pouwłaszczeniowej, biura guberni grodzieńskiej i ubogie dzielnice Wilna w I połowie XIX w., warmińskie chaty, miasteczka Królestwa Polskiego, prowincjonalne szpitale, przytułki. Podjęli również dociekania na temat warunków socjalno-bytowych, kwestii higienicznych i zdrowotnych, patologii społecznych, rytmu życia codziennego niższych warstw społecznych, świątecznych rytuałów, stosunku do śmierci, edukacji, subsydiarności.
 

Tom obejmuje też problematykę pogranicza kulturowego i grup etnicznych znajdujących się na marginesie społeczeństwa zamieszkującego ziemie polskie. Nowe obszary badawcze wymagały wglądu w nowe źródła historyczne lub wykorzystania w innym kontekście i dla innych celów źródeł już wcześniej badanych. Pośród nich znajdziemy zapisy testamentowe reprezentantów różnych grup społecznych, źródła prasowe, formularze osobowe urzędników, źródła epistolarne, pamiętniki i wspomnienia, protokoły instytucji pomocowych.

Spis treści:

Jarosław Kita, Maria Korybut-Marciniak, Życie prywatne Polaków w XIX w. „Marginesy” - wprowadzenie   /7

Sceny, ludzie, zjawiska na marginesach  /17

Tadeusz Srogosz, Mit wzniosłości (sublimacji) a egzystencja żołnierzy polskich w latach 1806-1807   /19 

Dariusz Złotkowski, Ostatnia odsłona prywatnego życia Polaków w XIX w. Testament jako źródło historyczne /35 

Maria Korybut-Marciniak, Drogi do ubóstwa. Protokół parafialny opiekuna ubogich Teodora Herburtta – źródło do portretu warstw spauperyzowanych w Wilnie w pierwszej połowie XIX w.   /57 

Jolanta Kowalik, „Prywatne sprawy” urzędników w guberni grodzieńskiej za panowania Mikołaja I w świetle materiałów archiwalnych Narodowego Archiwum Historycznego Białorusi w Grodnie   /75 

Adrianna Czekalska, Mroczne życie prywatne łódzkich kobiet – przyczynek do problemu „fabrykantek aniołków” w świetle „Gońca Łódzkiego”  /89

Choroba, pożar, śmierć /105

Kinga Raińska, Katary, reumatyzmy i histerie… Choroby młodych kobiet i troska o utrzymanie zdrowia w XIX w. w świetle rozważań teoretycznych /107 

Maria Korybut-Marciniak, Działalność Wydziału Ratowania Chorych Wileńskiego Towarzystwa Dobroczynności w pierwszych dekadach XIX w   /137 

Marta Milewska, Ludność wiejska a opieka medyczna w guberni płockiej w drugiej połowie XIX i na początku XX w    /153  

Anna Czerniecka-Haberko, Władysław Wojciech Wrześniowski (1865–1940). Portret prowincjonalnego lekarza    /171 

Wojciech Jerzy Górczyk, Śmierć w rodzinie Krasińskich z perspektywy prywatności. Eliza z Branickich Krasińska – życie w cieniu śmierci   /187 

Marcin Sebastian Halicki, Pogranicze w ogniu. Pożary Raczek w latach 1811-1911   /209

Tożsamość i kultura mniejszości    /237

Izabela Lewandowska, Warmiacy w XIX w. - rozważania nad tożsamością i pograniczem kulturowym    /239 

Grażyna Czerniak, Elementy codzienności społeczności ukraińskiej/rusińskiej w XIX w. w świetle czasopisma "Wisła”    /267