Życie codzienne mieszkańców powojennego Olsztyna 1945-1956

Autor: Ryszard Tomkiewicz

Rok wydania: 2003

Liczba stron: 402

Okładka: miękka

Format: 17,00 cm x 24,00 cm

Seria: Rozprawy i materiały Ośrodka Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie nr 213

Uwagi - okładka z lekkimi zatarciami, brzegi stron nieznacznie przykurzone

 

"Życiu codziennemu poświęcono sporo prac, choć odnosiły się one przede wszystkim do czasów odległych. Elementy tej tematyki można było też odnaleźć w publikowanych badaniach socjologiczno-historycznych dotyczących kształtu społeczeństwa na terenach przyłączonych do Polski po 1945 roku. Ludność tu mieszkająca, podobnie jak większość wyniszczonego i zmęczonego polskiego społeczeństwa, w życiu codziennym przyjmowała postawy przygotowawcze. Zaniechano oporu, sprzeciwu, walki. Wszelkie formy przypominania codzienności lat minionych mają istotne znaczenie, zwłaszcza, gdy myślimy o ludziach młodych, dla których "fakty z podręczników (...) to jedynie szkielet zdarzeń". Spotkać można i takie stwierdzenia, że analiza przeobrażeń życia codziennego Polaków w latach powojennych lepiej mogłaby ukazać dzieje Polski Ludowej niż poważne prace odnoszące się do gospodarki, przemysłu, oświaty itp."

(ze wstępu)

Spis treści:

Wstęp  /5

Rozdział I. Olsztyn pod rządami żołnierzy radzieckich. Sytuacja przedwojennych mieszkańców  /13

Wkroczenie do miasta  /13

Wywożenie mienia przedwojennych mieszkańców  /18

Sytuacja mieszkańców niemieckiego pochodzenia  /20

Wysiedlenia ludności niemieckiej  /25

Przedwojenni mieszkańcy polskiego pochodzenia  /29

Pomoc dla autochtonów   /31

Możliwości zatrudnienia autochtonów  /34

Polska administracja a przedwojenni mieszkańcy Olsztyna  /35

Rozdział II. Powojenne społeczeństwo Olsztyna  /37

Obyczaje i przemiany życia codziennego w mieści  /37

Zasiedlenie ziem przyłączonych  /40

Osadnicza atrakcyjność Olsztyna, motywy wyboru tego miasta  /42

Mieszkańcy Olsztyna  /48

Przesiedleńcy z województw centralnych  /48

Osiedleńcy z Kresów  /49

Ludność ukraińska  /50

Romowie w Olsztynie  /51

Procesy integracyjne  /52

Wygląd mieszkańców, ich nawyki i zwyczaje  /54

Próby "wychowania" nowego obywatela  /58

Walka ze "stylem amerykańskim"  /58

Bezpieczeństwo w mieście  /60

Patologie życia codziennego w powojennym Olsztynie; pijaństwo i chuligaństwo  /61

Plotki i pogłoski /68

Dowcipy i kawały krążące wśród społeczeństwa  /70

Co gubili mieszkańcy?  /70

Życie religijne mieszkańców /71

Nowe oblicze miasta  /75

Pierwsze wrażenia. Wygląd miasta  /76

Cmentarze przy ulicach Olsztyna   /85

Infrastruktura miejska; elektryfikacja  /85

Odgruzowywanie miasta  /90

Odbudowa  /96

Plany zmian architektonicznych Olsztyna  /99

Rozdział III. Mieszkania  /107

Przydziały mieszkań formą zachęty do osiedlenia w Olsztynie  /108

Zakwaterowanie tymczasowe  /109

Hotele robotnicze  /113

Planowe zasiedlanie Olsztyna   /115

"Dzielnice oficerskie"   /117

Przygotowanie lokali do zamieszkania, zasiedlanie miasta  /118

Narastający brak mieszkań  /121

Kontrole przydziały mieszkań  /123

Komitety Blokowe  /127

Sposoby pozyskiwania mieszkań w Olsztynie: dokwaterowania  /129

Odzyskiwanie lokali biurowych z przeznaczeniem na mieszkania  /131

Wykwaterowania obywateli  /132

Adaptacja koszar sposobem na trudności lokalowe  /136

Normy powierzchni lokalowych  /137

Remonty kamienic  /138

Uroczyste przyznawanie mieszkań  /141

Ogrzewania mieszkań  /143

Warunki mieszkaniowe: konflikty między mieszkańcami  /144

Czynsze za mieszkania  /145

Szaber  /146

Standard olsztyńskich mieszkań  /147

Wystrój i wyposażenie mieszkań  /148

Rozdział IV. Zaopatrzenie, handel, gastronomia  /152

Sytuacja aprowizacyjna w pierwszych latach  /155

Pomoc zakładów pracy  /159

Ceny w Olsztynie  /160

"Klęska gryzoni"  /161

Sklepy w mieście  /161

Olsztyńskie Delikatesy  /164

Remonty i remanenty w placówkach handlowych   /165

Zaopatrzenie sklepów  /166

Kolejki przed sklepami  /167

Braki mięsa  /168

"Tania jatka"  /169

Ryby zamiast mięsa  /170

Niewystarczające dostawy chleba  /172

Reglamentacja  /173

Ogródki działkowe sposobem na złagodzenie trudności aprowizacyjnych  /177

Stołówki i jadłodajnie   /178

Bary mleczne  /180

Gastronomia  /182

"Dola" klientów gastronomii  /187

Oferta sklepów przemysłowych  /188

Braki w handlu  /192

Kontrole w handlu i rzemiośle /197

Targi i kiermasze  /200

Targowiska   /203

Personel olsztyńskich sklepów  /209

Rozdział V. Zatrudnienie i nauka  /212

Samodzielne przygotowanie miejsca pracy  /213

Łączność telefoniczna  /223

Procedura zatrudniania  /224

Możliwość zatrudniania zdemobilizowanych żołnierzy  /226

Miejsca pracy w przemyśle i w rzemiośle  /228

Chłoporobotnicy w Olsztynie  /229

Zatrudnienie w Miejskiej Straży Porządkowej  /230

Bezrobocie w mieście   /231

Zarobki w mieście  /233

Podnoszenie kwalifikacji zawodowych  /236

Atmosfera w zakładach pracy  /238

Inwigilacja prowadzona w zakładach pracy; tajemnica państwowa   /243

Możliwość nauki  /246

Warunki nauki  /247

Pierwsze szkoły  /247

Studia wyższe  /249

Rozdział VI. Komunikacja   /253

Wzrost liczby pojazdów  /254

Tramwaje  /256

Trolejbusy  /259

Autobusy  /261

Kursy prawa jazdy   /263

Kolizje na ulicach miasta  /263

Stan olsztyńskich ulic  /265

Komunikacja kolejowa  /266

Dojazdy do pracy  /267

Międzymiastowa komunikacja samochodowa  /268

Prywatny transport zarobkowy  /268

Rozdział VIII. Opieka medyczna i pomoc socjalna w mieście  /270

Warunki sanitarne  /270

Stan zdrowia mieszkańców, służba zdrowia  /270

Pomoc udzielana przez Państwowy Urząd Repatriacyjny    /275

Punkty medycznej pomocy doraźnej  /276

Polski Czerwony Krzyż   /277

Żłobki i przedszkola  /277

Komitety pomocy dla najuboższych  /278

Pomoc ze strony władz  /279

Pomoc socjalna dla samotnych kobiet   /280

Dożywianie najuboższych  /281

Pomoc organizowana przez misje charytatywne  /282

Pomoc UNRRA   /283

Kwesty uliczne  /284

Izba Dworcowa  /286

Pomoc socjalna dla kombatantów  /287

Olsztyńska łaźnia  /298

Zaśmiecone miasto, higiena wśród mieszkańców   /290

Rozdział VIII. Wydarzenia w mieście. Formy spędzania czasu wolnego  /296

Różne formy spędzania czasu wolnego /299

Scenariusz spotkań  /301

Lokalizacje specjalnych spotkań   /302

Obchody pierwszomajowe  /303

Pierwsza rocznica zdobycia miasta  /305

Odsłanianie pomników  /306

Uroczystości z udziałem wojska  /309

Manifestacje  /310

Wybrane uroczystości  /312

Procesy polityczne  /319

Propaganda radziecka  /321

Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Radzieckiej  /322

"Elitarne" formy spędzania czasu wolnego  /325

Klub Towarzyski  /325

Klub Literacki  /327

Klub Inteligencji Pracującej  /328

Wieczory autorskie  /330

Towarzystwa naukowe  /331

Towarzystwo muzyczne; szkoła muzyczna  /332

Instytut Mazurski  /333

Muzeum Mazurskie  /335

Teatr   /333

Przedstawienia dla dzieci  /335

Mniej wyszukane formy spędzania wolnego czasu /336

Kina  /337

Cyrk  /340

Sport  /341

Domy kultury i świetlice przyzakładowe  /347

Amatorskie zespoły teatralne  /348

Zajęcia popołudniowe dla młodzieży  /349

Wypoczynek zorganizowany; imprezy plenerowe  /350

Rozrywki zimowe  /352

Rozrywki w Kortowie  /353

Rozrywki dla dzieci  /353

Harcerstwo  /355

Inne formy spędzania wolnego czasu  /356

Pokazy mody  /357

Zabawy taneczne  /358

Czas wolny spędzany za miastem  /361

Wypoczynek nad jeziorami  /364

Czas wolny spędzany w domu    /365

Czytelnictwo  /367

Radio  /368

Prasa  /368

Zakończenie  /371

Bibliografia  /373

Wykaz skrótów  /385

Indeks  /387