Zwerbowane mateczniki. Lasy ziem polskich pod niemieckim zarządem okupacyjnym 1914-1919

Autor: Łukasz Faszcza  

Rok wydania: 2023

Liczba stron: 460

Okładka: twarda

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

Bitwy staczane na terenach Suwalszczyzny, Grodzieńszczyzny i Polesia, o czym do dnia dzisiejszego świadcząślady wypalonych niegdyś lasów, obszerne poręby, okopy i zasieki, najeżone drutem kolczastym - zadały puszczy ciosy straszliwe. Odwrót wojsk rosyjskich, a szczególnie okupacja Polski przez armię niemiecką zagrażały w pewnych okresach wprost bytowi puszcz. W dobie wojny pozycyjnej rezerwy znajdujące się na tyłach armii liniowej, przemianowano niejednokrotnie na drwali. Pod ich siekierami podały potężne, sędziwe olbrzymy leśne...

- Ferdynand Antoni Ossendowski, "Puszcze Polskie", 1936 r.

Książka podejmuje zagadnienie wykorzystania zasobów leśnych przez Niemców podczas I wojny światowej, w tym administracji. Zawiera opisy drzewostanu, zagadnień i technicznych związanych z jego eksploatacją. Oprócz ujęcia historycznego podejmuje tematy związane ze środowiskiem naturalnym. Autor przedstawił stan lasów jaki zastali Polacy po odzyskaniu niepodległości.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Przedmowa  /9

Wstęp  /11

I. Struktury i funkcjonowanie niemieckiej administracji leśnej na obszarze okupowanych ziem polskich w okresie 1914-1918  /25

1. Administracja terenami zalesionymi w pierwszym okresie niemieckiej okupacji ziem polskich (do sierpnia 1915 r.)  /25

2. Administracja leśna w strukturze administracyjnej Generalnego Gubernatorstwa Warszawskiego  /31

a) Wydział Leśny oraz jego struktura terenowa /31

b) Urzędnicy administracji leśnej Generalnego Gubernatorstwa Warszawskiego  /40

3. Administracja leśna na Obszarze Głównodowodzącego Wschodu (Ober Ost) oraz terenach etapowych  /45

a) Podstawy funkcjonowania administracji na obszarze podległym Naczelnemu Dowódcy na Wschodzie /45

b) Zarządzanie terenami zalesionymi na obszarch podległych Naczelnemu Dowódcy na Wschodzie  /48

c) Wojskowy Zarząd Leśny w Białowieży  /55

d) Administracja leśna wobec procesu centralizacji władz Ober Ost  /59

e) Urzędnicy administracji leśnej Ober Ost  /62

4. Organizacja eksploatacji surowca drzewnego na terenach okupowanych  /64

Podsumowanie /69

II. Przemysł drzewny, transport oraz pozyskiwanie siły roboczej na terenie okupowanych ziem polskich  /73

1. Przemysł drzewny  /73

a) Stan przemysłu drzewnego oraz zakładów wykorzystujących drewno na terenie ziem polskich przed I wojną światową  /73

b) Zniszczenia w przemyśle drzewnym powstałe w czasie działań wojennych  /78

c) Funkcjonowanie zakładów przemysłu drzewnego w okresie wojny /79

d) Funkcjonowanie zakładów chemicznych oraz prowadzących suchą destylację drewna /85

2. Pracownicy  /87

a) Robotnicy niewykwalifikowani  /87

b) Robotnicy wykwalifikowani  /101

3. Transport  /103

a) Transport kolejowy normalnotorowy  /103

b) Koleje leśne oraz sieć drożna  /106

c) Zwierzęta pociągowe oraz sprzęt transportowy /113

d) Transport wodny  /119

4. Zakłady przemysłu drzewnego w Białowieży  /127

5. Stan infrastruktury niemieckiej przejętej przez władze polskie  /138

Podsumowanie  /143

III. Zapotrzebowanie niemieckiej armii, gospodarki i ludności na materiał drzewny podczas I wojny światowej  /145

1. Zapotrzebowanie niemieckiej armii na drewno  /145

2. Niemiecka gospodarka wobec deficuty drewna oraz surowców pochodzenia leśnego  /156

a) Branża drzewna przed wojną  /156

b) Gospodarcze przygotowania Niemiec do wojny  /160

c) Zapotrzebowanie niemieckiej gospodarki na drewno oraz surowce pochodzenia leśnego podczas wojny  /178

3. Potrzeby ludności cywilnej w zakresie materiału drzewnego  /178

Podsumowanie  /191

IV. Szacunki strat w lasach ziem polskich pod okupacją niemiecką w okresie 1914-1919  /193

1. Lesistość obszaru ziem polskich w początkowym okresie niemieckiej okupacji  /193

a) Generalne Gubernatorstwo Warszawskie  /193

b) Obszar Głównodowodzącego Wschodu (Ober Ost)  /199

2. Szacunki strat w drzewostanach prowadzone w latach 1915-1919  /204

3. Straty w drzewostanach skarbowych. Eksploatacja i dewastacja  /209

4. Straty surowcowe w lasach prywatnych  /232

5. Eksploatacja gospodarcza Puszczy BIałowieskiej  /236

6. Aspekty finansowe wojennej eksploatacji lasów /244

7. Ocena niemieckiej gospodarki leśnej na obszarach okupowanych  /251

Podsumowanie /254

V. Fauna lasów ziem polskich pod niemieckim zarządem okupacyjnym /257

1. Stan pogłowia dzikiej zwierzyny przed I wojną światową  /257

a) Królestwo Polskie  /257

b) Zachodnie gubernie rosyjskie  /264

2. Wpływ wojny na świat zwierząt  /270

3. Niemieckie ustawodawstwo łowieckie  /276

a) Generalne Gubernatorstwo Warszawskie  /276

b) Obszar Głównodowodzącego Wschodu (Ober Ost)  /281

c) Stosowanie niemieckiego prawa łowieckiego w praktyce /290

4. Białowieskie polowania elitarne  /296

5. Kłusownictwo  /301

Podsumowanie  /309

VI. Wpływ wojny na stan środowiskowy lasów ziem polskich oraz zagadnienie ochrony przyrody  /311

1. Wpływ wojny na środowisko naturalne lasów ziem polskich  /311

2. Wpływ wojny na zwierzostan  /316

3. Opieka i ochrona przrody na terenie państw zaborczych oraz wpływ I wojny światowej na debatę wokół środowiska naturalnego w Polsce międzywojennej  /322

a) Działania na rzecz opieki oraz ochrony przyrody przed I wojną światową na terenie państw zaborczch  /322

b) Wpływ I wojny światowej na postrzeganie tematyki ochrony przyrody w Polsce międzywojenne  /329

Podsuwanie /341

Zakończenie  /343

Aneks  /353

Fotografie /357

Spis tabel  /371

Wykaz skrótów /373

Wykaz źródeł i literatury /375

Streszczenie /409

Summary  /415