Żródła klasycznej demonologii japońskiej

Autorka: Renata Iwicka

Rok wydania: 2017

Liczba stron: 263

Okładka: miękka ze skrzydełkami

Format: 16,5 cm x 23,0 cm

Seria: Ex Oriente

Książka jest pierwszą na rynku polskim próbą uporządkowania wiedzy dotyczącej wyobrażeń japońskich istot demonicznych okresu klasycznego. Ten najwcześniejszy okres stanowi punkt wyjścia zarówno do rozważań nad demonami z epoki, jak i skrótowego omówienia sposobu, w jaki kultura wieków późniejszych przekształcała wyobrażenia pierwotne.

"Sam tytuł publikacji mógłby sugerować, że Autorka skupiła się jedynie na opisie kulturowych uwarunkowań i realizacji wyobrażeń związanych z przedstawianiem i odnoszeniem się do demonocznego świata istot nadnaturalnych w wybranych okresach kultury Japonii. Nawet realizacja takiego tylko celu byłaby ambitnym przedsięwzięciem, wymagającym zarówno erudycji, jak i dysponowania rozbudowanym warsztatem badawczym. Książka (...) jest jednak czymś więcej – to nowatorska próba uporządkowania, klasyfikacji i funkcjonowania w kulturze Japonii całego kompleksu wierzeń, przeświadczeń i artystycznej realizacji tytułowego „świata demonów”.
 - z recenzji prof. Beaty Szymańskiej

„Ironia sztuk [kyōgen] na tym się jednak nie kończy, warto nadmienić, że zachowały się takie, w których bohaterem jest duch zjedzonego kraba, którego pancerz bez najmniejszych ceregieli wyrzucono do morza, a także duch ziemniaka czy też duch cykady. Zgodnie bowiem z zasadą buddyjską, wszystko, co żyje cierpi, a jeśli »ludzie muszą cierpieć w piekle, to ziemniaki i kraby również«”.

„Wyniesiono go [księcia Sawara] pośmiertnie do godności cesarskiej, jednak nie uspokoiło to gniewnego ducha, dlatego ostatecznie zdecydowano się przenieść stolicę w inne, bardziej szczęśliwe miejsce, czyli do Heian. Duch księcia, pozbawiony podstawowej dla szukającej zemsty istoty orientacji w przestrzeni, nie potrafił odnaleźć drogi do nowego dworu i nieszczęścia ustały”. 

(opis wydawcy )

Spis treści:

Podziękowania /7

Wstęp  /9

Rozdział 1. Wokół Heian  /27

Społeczeństwo  /30

Religia /34

On`yodo /39

Piśmiennictwo w okresie Heian /42

• Konjaku monogatari shu  /44
• Fudoki  /47
• Inne /48

Zarys sztuki epoki Heian /49 

Rozdział 2. Typologiai geneza istot nadnaturalnych /53

Koncepcje zaświatów /54

• Koncepcja ikai /63

Istoty świata pozaludzkiego /64

Demony /65

• Oni  /66
• Demony tradycji buddyjskiej /74

Kult ekijin i goryo /78

Duchy /85

• Duchy ludzi żyjących ikiryo  /85
• Duchy osób zmarłych shiryo  /88

Zjawy /93

Zwierzęta /100

Tsuchigumo /104

Istoty magii taoistycznej - shikigami  /107

Rozdział 3. Czas i miejsce występowania istot nadnaturalnych /111

Czas  /113

• Święto Zmarłych  /113
• Noc /117
• Czas "buforowy"  /121

Przestrzeń /127

• Kawara`in /128
• Rashomon /129
• Góry /130
• Miejsce "buforowe" /131

Rozdział 4. Sposoby walki z istotami nadnaturalnymi  /143

Walka lub unikanie miejsc przeklętych /145

Zaklęcia, egzorcyzmy, magia taoistyczna i buddyjska /148

• Amulet /149
• Taoizm /170
• Buddyzm /175

Tabu /178

• Tabu w shinto /181

Słynni bohaterowie walczący z demonami /185

Rozdział 5. Demony w epokach późniejszych. Zmiana czy trwanie paradygmatu? /195

Od potwora do cierpiącego yokai /196

Demon w teatrze /198

Shutendoji /206

Kappa /208

Tengu /210

Nawiązania do klasycznej demonologii w kulturze późniejszej /212

• Rasetsu /212
• Epoka Edo /213

Pandemonium współczesne /221

Podsumowanie /235

Bibliografia /239

Indeks osób /257

Indeks pojęć /259