Żołnierska paideia. Wychowanie i szkolenie wojskowe w Polsce XVI-VII wieku

Autor: Jan Ryś

Rok wydania: 2019

Ilość stron: 752

Oprawa: twarda

Format: 15,6 cm x 23,2 cm

Jan Ryś od wielu lat zajmuje się problematyką szkolnictwa wojskowego w I Rzeczpospolitej, a niniejsza praca jest podsumowaniem wieloletnich kwerend w archiwach i bibliotekach dotyczących wychowania i szkolenia żołnierzy w epoce nowożytnej, a ściślej w XVI–XVII wieku, choć znajdujemy odniesienia tak do epoki wcześniejszej, jak do XVIII wieku. Celem autora było ukazanie "żołnierskiej paidei", rozumianej jako system formowania człowieka, a w tym wypadku "doskonałego żołnierza". Autor słusznie wskazuje na wiele wspólnych cech pomiędzy zasadami starogreckiej paidei i praktyką wychowania oraz szkolenia polskiego rycerstwa epoki nowożytnej. Książka Jana Rysia w sposób kompetentny, wykorzystując niemal w całości tak źródła, jak literaturę dotyczącą tematyki związanej z wychowaniem i szkoleniem żołnierza w epoce nowożytnej, przedstawia stan badań nad wychowaniem wojskowym młodzi szlacheckiej w XVI–XVII wieku. Szczególną uwagę Autor zwrócił na edukację krajową i zagraniczną, która była nieodzownym elementem szkolenia przyszłych wojskowych. Na szerokim tle piśmiennictwa obcego ukazał wszystkie elementy, które wpływały na rozwój młodego człowieka, począwszy od okresu dorastania, gdy przebywał w domu rodzinnym, po edukację praktyczną w obozach wojskowych. Tak wszechstronne ujęcie tej tematyki było dotąd nieobecne w polskiej historiografii, stąd bardzo wysoko oceniam wysiłek autora.

Prof. dr hab. Mirosław Nagielski

Spis treści:

Wstęp  /9

1. Uwagi wstępne  /9

2. Wychowanie wojskowe w nurcie wychowania szlacheckiego  /23

CZĘŚĆ I. DOM

Rozdział 1. Atmosfera domu żołnierskiego  /47

1.1. Architektura mieszkalna i wystrój wnętrz  /47

1.2. Literatura wojskowa i samokształcenie żołnierza  /74

Rozdział 2. Wpływ środowiska wychowawczego na kształtowanie postaw prożołnierskich  /157

2.1. W kręgu rodziny i domowników  /157

2.2. W kręgu sąsiedzkim i kościelnym  /220

CZĘŚĆ II. ŚWIAT

Rozdział 3. Kształcenie wojskowe w polskich szkołach w XVI-XVII wieku  /269

3.1. Wykształcenie ogólne staropolskiego żołnierza  /269

3.2. Próby założenia szkoły wojskowej w Polsce w XVI i XVII wieku  /275

3.3. Wiedza wojskowa w programach nauczania w XVI-XVII wieku  /287

3.4. Wychowanie fizyczno-wojskowe w polskim szkolnictwie w XVI-XVII wieku  /298

3.5. Kształtowanie postaw żołnierskich w trakcie nauki szkolnej  /300

Rozdział 4. Zagraniczna edukacja wojskowa Polaków w XVI-XVII wieku  /309

4.1. Podróże jako element w wychowaniu szlachcica-żołnierza w XVI-XVII wieku   /309

4.2. Wiedza wojskowa i umiejętności żołnierskie jako cel podróży edukacyjnych  /324

4.3. Wiedza wojskowa zdobyta drogą autopsji i doświadczenia wojenne w obcych armiach  /331

4.4. Teoretyczna wiedza wojskowa zdobyta w trakcie studiów zagranicznych  /345

4.5. Akademie rycerskie, szkoły szermiercze i jeździeckie jako miejsca edukacji wojskowej Polaków  /351

Rozdział 5. Seminarium militum - obóz wojskowy jako miejsce szkolenia i wychowania żołnierskiego  /375

5.1. Zaciąg i szkolenie żołnierza  /375

5.2. Cele i metody wychowania w obozie wojskowym  /406

CZĘŚĆ III. MIĘDZY IDEAŁEM A RZECZYWISTOŚCIĄ

Rozdział 6. Wódz doskonały  /479

Rozdział 7. Świat żołnierskich wartości  /519

7.1. Żołnierza i wojna  /519

7.2. Motyw podejmowania służby wojskowej  /521

7.3. Religijność żołnierska  /568

7.4. Śmierć i okrucieństwo żołnierskie  /578

7.5. Honor, waleczność i odwaga  /590

7.6. Duch armii i żołnierska solidarność  .603

7.7. Negatywne żołnierskie przywary  /615

78. Żołnierz w społeczeństwie staropolskim  /627

Zakończenie  /637

Bibliografia  /645

Indeks  /725

Summary  /749