Zniszczyć Ormian. Historia ludobójstwa

Autor: Mikael Nichanian

Rok wydania: 2020

Liczba stron: 233

Okładka: twarda

Format: 15,0 cm x 21,0 cm

Seria: Biblioteka Historyczna

Historia XX wieku pamięta kilka aktów ludobójstwa noszących znamiona eksterminacji całych narodów. Pierwszym była zagłada Ormian w 1915 r., którą autor książki Mikaël Nichanian porównuje z holokaustem Żydów w czasie II wojny światowej. Zagłada nosiła znamiona czystek rasistowskich i religijnych, przeprowadzona została systematycznie i planowo, ofiary to chrześcijanie zamieszkujący Imperium Osmańskie, przede wszystkim Ormianie, ale także Grecy i Chaldejczycy. Sprzyjała jej trwająca Wielka Wojna oraz młodoturecki nacjonalizm. Rzeź tureckich Ormian wiązała się także z niszczeniem i grabieżą mienia, dokonywanymi w trakcie pacyfikacji przez członków Organizacji Specjalnej oraz muzułmańskich cywilów i sąsiadów ofiar. Autor rysuje przed Czytelnikami wstrząsający obraz bestialskiego ludobójstwa blisko dwóch milionów ludzi.
Dzieło stanowi świadectwo historycznych wydarzeń, które naznaczyły cały XX wiek piętnem barbarzyńskich zbrodni, czystek etnicznych i religijnych, cierpieniem bezbronnych i niewinnych ofiar nacjonalizmów i totalitarnych ideologii.

Spis treści:

Przedmowa wydawcy. Medz Jeghern, czyli "ormiański holokaust"  /3

Wprowadzenie  /17

Uwagi wstępne  /23

Rozdział I. Początki "kwestii ormiańskiej" za Abdulhamida II (1878-1908)  /25

Wspólnoty niemuzułmańskie w Imperium Osmańskim /25

Zmierzch Imperium Osmańskiego i próby modernizacji /28

Kryzys z lat 1875-1878 i traktat berliński  /32

Następstwa traktatu berlińskiego w polityce wewnętrznej Imperium Osmańskiego  /36

Ormiańskie partie polityczne  /41

Polityka ormiańska sułtana  /44

Wymiar międzynarodowy pogromów z lat 1894-1896 /51

"Kwestia ormiańska" i "sześć wilajetów" (1878-1908): batalia o liczby i granice  /56

Rozdział II. Młodoturcy i ich droga ku władzy (1908-1914)  /60

Faza rewolucyjna (1889-1908)  /60

"Rewolucja" z roku 1908  /66

Opozycja wobec KJP i kontrrewolucja z roku 1909  /69

Aspiracje totalitarne: "gospodarka narodowa" i "turkizacja"  /72

Relacje między KJP a Ormianami w latach 1908-1909  /74

Wojny bałkańskie (1912-1913) /81

"Brutalizacja" i nacjonalizm integralny  /84

Kwestia "reform" ormiańskich w latach 1913-1914  /86

Rozdział III. Przystąpienie do wojny a logika ludobójstwa (1914-1915)  /93

Udział Imperium Osmańskiego w I wojnie światowej  /93

Pierwsze operacje wojskowe (listopad 1914-styczeń 1915)  /100

Dyskusje w łonie KJP o eksterminacji Ormian (styczeń-marzec 1915)  /104

Pierwsze kroki przeciwko Ormianom (sierpień 1914-kwiecień 1915)  /106

Obrona Wan (20 kwietnia 1915)  /110

Aresztowanie osobistości ormiańskich w Stambule (24 kwietnia 1915)  /112

Proces przywódców Hynczaku (28 kwietnia 1915)  /113

Postawa ludności ormiańskiej: zdrada czy uległość?  /115

Rozdział IV. Proces ludobójstwa: deportacja, eksterminacja, kolonizacja (1915-1918)  /118

Pierwsza faza ludobójstwa (1915)  /118

Studium przypadków: wilajet Bitlis, Konstantynopol, zachodnia Anatolia  /122

Prowincja Bitlis  /122

Konstantynopol, Smyrna i Kutahya  /127

Turecka opozycja wobec programu eksterminacja  /130

Prowincje zachodnie (Tracja, regiony Izmit i Bursa)  /132

Druga faza ludobójstwa: eksterminacja na pustyni (1916)  /135

Proces ludobójstwa a radykalizacja /137

Aspekt ekonomiczny procesu ludobójstwa  /139

Polityka unionistów wobec innych narodów nietureckich  /141

Grecy  /142

Ludność asyryjska i chaldejska /145

Uchodźcy z Bałkanów, Kurdowie i Kaukazczycy w służbie "turkizacji"  /146

Sytuacja wojskowa na froncie wschodnim w latach 1915-1917  /148

Ofensywa osmańska we wschodniej Anatolii i na Kaukazie (1918)  /150

Masakry Ormian na Kaukazie (1918)  /152

Bilans: szacowanie liczby ofiar  /155

Ocaleni z ludobójstwa  /158

Rozdział V. Turcja po I wojnie światowej: kwestia odpowiedzialności  /161

Skutki wojny i bilans polityki unionistycznej  /161

Kwestia odpowiedzialności: proces unionistów (1919-1920)  /165

Jaką wartość miały owe procesy?  /175

Postawa społeczeństwa muzułmańskiego wobec ludobójstwa Ormian  /179

Walka zbrojna unionistów przeciwko podziałowi Anatolii /183

Mustafa Kemal a unioniści /189

Bilans polityki unionistycznej  (1914-1922)  /192

Podsumowanie  /194

Warunki możliwości ludobójstwa /194

Kluczowe dziedzictwo Abdulhamida II  /195

Ideologia unionistyczna a kontekst wojny  /196

Dziedzictwo procesu ludobójstwa /206

Bibliografia  /209

Monografie dostępne w j. polskim  /209

Dzieła cytowane bądź przywołane w książce  /209

Indeks geograficzny  /223

Indeks osób  /228