Znaczenie małżeńskiej jedności w nauczaniu św. Jana Chryzostoma o wdowieństwie na podstawie Oracji do młodej wdowy

Autor: Michał M. Konieczko 

Rok wydania: 2021

Liczba stron: 220

Okładka: miękka 

Format: 16,5 cm x 23,0 cm

Seria: Studia Antiquitatis Christianae Series Nova 24

Prezentowana publikacja jest próbą usystematyzowania nauczania Jana Chryzostoma o wdowieństwie. Złotousty śmiało mógłby być współcześnie określany „duszpasterzem wdów”. Jako biskup Konstantynopola opiekował się ponad trzytysięczną grupą samotnych kobiet, z których wiele było wdowami. Z niektórymi, takimi jak Olimpia czy wdowa po Terazjuszu, utrzymywał przyjacielskie relacje. Jego spojrzenie na wdowieństwo ukształtowała w dużej mierze postawa jego własnej matki, owdowiałej w bardzo młodym wieku.

Oracja do młodej wdowy (Ad viduam iuniorem) Chryzostoma jest jednym z pierwszych tekstów podejmujących temat wdowieństwa na chrześcijańskim Wschodzie. Choć nie jest to utwór dogmatyczny, a raczej rodzaj zachęty [παραμυθητικός λόγος], zawiera istotne teologicznie sformułowania składające się na chrześcijańską wizję jedności małżeńskiej i wypływający z niej ideał absolutnej monogamii. W przeciwieństwie do wielu pisarzy chrześcijańskich pierwszych czterech wieków Chryzostom nie wyprowadza wartości wdowieństwa z wartości dziewictwa. To  jedność małżeńska stanowi według niego klucz do rozumienia wartości wdowieństwa jako jego esencjalne źródło.

Publikacja została podzielona na dwa główne rozdziały. Rozdział pierwszy zawiera dogłębną analizę tekstów Chryzostoma o wdowieństwie, ze szczególnym uwzględnieniem Oracji do młodej wdowy. Rozdział drugi odwołuje się do najważniejszych tekstów Jana poruszających zagadnienie jedności małżeńskiej, w szczególności do Ad viduam iuniorem, De non iterando coniugio oraz XX Homilii na List św. Pawła do Efezjan. Cała praca stara się ukazać przekrojowo rolę małżeńskiej jedności w antropologii Chryzostoma, jak również przedstawić jej odniesienie do archetypu jedności istniejącego w Trójcy Świętej.

Uzupełnieniem monografii jest nie publikowane wcześniej polskie tłumaczenie Oracji do młodej wdowy, które może przybliżyć czytelnikowi sposób rozumienia przez biskupa Konstantynopola takich pojęć, jak wdowieństwo, jedność małżeńska czy absolutna monogamia. Pionierskie tłumaczenie zostało opatrzone komentarzem.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Wykaz skrótów /13

Przedmowa /17

Rozdział I. Miejsce wdowieństwa w pismach Jana Chryzostoma /25

1. Postrzeganie wdów w czasach Imperium Rzymskiego /25

Wdowieństwo w kręgu grecko-rzymskim /25

Żydowska koncepcja wdowieństwa /27

2. Wdowieństwo we wczesnym chrześcijaństwie przed Chryzostomem /37

Pozycja wdów w pierwotnym Kościele /37

Prymat wdowieństwa jako wypróbowanego stanu  /46

Prymat dziewictwa nad wdowieństwem /50

Wdowieństwo - równoważna droga do osiągnięcia cnoty  /56

3. Teksty Jana Chryzostoma o wdowieństwie  /57

4. Wartość... w nauczaniu św. Jana Chryzostoma /62

Osobiste doświadczenie Jana Chryzostoma /63

Inspiracje św. Pawłem w nauczaniu Jana Chryzostoma o wdowieństwie  /65

Podobieństwo i równorzędność wdowieństwa i dziewictwa  /75

Wdowieństwo w relacji do pierwszego małżeństwa /77

Wdowieństwo w relacji do drugiego małżeństwa /80

Wdowieństwo w hierarchii zbudowanej przez Chryzostoma  /83

5. Nowość perspektywy Jana na wdowieństwo  /86

Wdowieństwo w nauczaniu Chryzostoma i innych Ojców Kościoła  /86

Wirus Orygenesa /92

Unikalność nauczania Chryzostoma o wdowieństwie /94

Rozdział II. Miejsce małżeńskiej...w nauczaniu Jana Chryzostoma o wdowieństwie  /97

1. Możliwe źródła idei małżeńskiej jedności  /97

Terminologiczny potencjał .... /98

Termin ... jako opis małżeńskiej unii lub jedności w nauczaniu innych Ojców Kościoła  /99

Termin ... w pozostałych dziełach Jana Chryzostoma /101

2. Perspektywa teologiczna na wdowieństwo i jedność małżeńską w pismach Jana Chryzostoma /103

Unia bądź jedność dusz (Ad viduam iuniorem)  /104

Wyjątkowość jedności cielesnej (De non iterando coniugio) /112

Objaśnienie małżeńskiej metafory św. Pawła przez Jana Chryzostoma (XX homilia n List do Efezjan) /117

3. Teologiczne implikacje wzorców jedności użytych przez Jana Chryzostoma /128

Trynitarny wymiar jedności małżeńskiej /129

Eklezjologiczny wymiar jedności małżeńskiej /133

Wertykalna hierarchia wymiaru antropologicznego /142

4. Zależność między jednością małżeńską a wartością wdowieństwa w nauczaniu Chryzostoma /159

Filozoficzne źródło porządków antropologicznych /159

Esencjalny i egzystencjalny porządek wdowieństwa - pozytywna perspektywa Jana Chryzostoma /166

Jedność ciała w małżeństwie jako element opcjonalny /168

Zakończenie. Małżeństwo w raju i utracona jedność /175

Załącznik - Jan Chryzostom, Oracja do młodej wdowy /183

Bibliografia  /201

Indeks cytowanych źródeł /213

Summary /217

Sumario /218