Ziemia gdańska w okresie panowania Zakonu Krzyżackiego. Struktura własności i organizacja osadnictwa wiejskiego

Autor: Tomasz Larczyński

Rok wydania: 2017

Liczba stron: 388

Okładka: twarda

Format: 17,0 cm x 4,5 cm

"Celem pracy jest [...] przestawienie struktury własnościowej oraz organizacji osadnictwa wiejskiego w tzw. ziemi gdańskiej. Skupia się zatem na sytuacji gospodarczej i prawnej wsi i ich mieszkańców oraz ich relacji z władzą - krzyżacką (państwową) i kościelną; w mniejszym stopniu także na relacjach właścicieli dóbr prywatnych (rycerzy) i władzy krzyżackiej. Stosunki własnościowe rozważane są głównie w ujęciu przestrzennym (rozmieszczenie poszczególnych typów własności). Z uwagi na podnoszone w pracy wielorakie oddziaływanie Gdańska na jego bezpośrednie zaplecze żywnościowe, także wątek tego wpływu musiał być poruszony, choć kwestia samych relacji handlowych miasta z okolicznymi wsiami nie została podjęta. Ponieważ zaś pojęcie "ziemi gdańskiej", definiujące zakres rozważań, w zasadzie nie było używane w literaturze, również kwestie struktury administracyjnej obszarów podgdańskich komturstwa gdańskiego musiały zostać omówione szerzej. Natomiast niemal zupełnie pominięta została historia polityczna"

(fragment Wstępu)

Spis treści: 

Wykaz skrótów  /

Wstęp /

Rozdział I. Ziemia gdańska - człowiek i przyroda /29

1. Warunki geograficzne /29

2. Osadnictwo prehistoryczne w świetle archeologii /39

Rozdział II. Ziemia gdańska w podziałach administracyjnych i kościelnych (XIII - poł. XV w.)  /47

1. Kasztelania gdańska i jej sąsiedztwo  /47

2. Komturstwo gdańskie i jego ziemie  /52

3. Okręg sulmiński jako jednostka sądowa i militarna /61

4. Urząd leśny w komturstwie gdańskim  /65

5. Podziały kościelne /74

6. Granice ziemi gdańskiej  /78

Rozdział III. Posiadłości Zakonu Krzyżackiego  /85

1. Identyfikacja osad krzyżackich  /85

2. Wsie prawa chełmińskiego  /86

3. Wsie prawa polskiego  /100

4. Folwarki krzyżackie  /102

5. Karczmy, młyny, inne obiekty handlowo-usługowe  /103

6. Lokacje i regulacje  /110

7. Łąki  /117

8. Rybołówstwo  /118

9. Pustki a przemiany XV-go w.  /120

Rozdział IV. Posiadłości rycerstwa oraz miast  /125

1. Źródła do analizy dóbr  /125

2. Liczba i wielkość osad /126

3. Sytuacja prawna osad rycerskich  /133

4. Dobra ziemskie miast gdańskich /145

Rozdział V. Posiadłości kościelne /149

1. Kwalifikacja przestrzenna oraz źródła  /149

2. Liczba i wielkość osad kościelnych  /151

3. Zmiany własnościowe /153

4. Ustrój prawny  /156

5. Posiadłości oliwskie /157

6. Posiadłości żukowskie  /162

7. Posiadłości biskupstwa włocławskiego  /163

8. Posiadłości szpitala Elżbiety  /164

9. Inne posiadłości ziemskie  /166

Rozdział V. Ogólna charakterystyka osadnictwa w ziemi gdańskiej  /169

1. Przemiany własnościowe  /169

2. Skupiska osadnicze ziemi gdańskiej  /175

3. Sieć drożna  /180

4. Trwałość osadnictwa  /185

5. "Grupy wsi" a brak miast poza Gdańskiem  /187

6. Zagadnienia etniczne  /191

Zakończenie /199

Źródła i literatura   /205

Aneks /219