Ziemia dla żołnierzy. Problem pozyskania i rozdysponowania gruntów na cele osadnictwa wojskowego na Kresach Wschodnich 1920-1939

Autor: Michał Kacprzak

Rok wydania: 2009

Liczba stron: 313

Okładka: miękka

Format: 16,00 cm x 23,00 cm

Założeniem książki jest ukazanie osadnictwa wojskowego na Kresach Wschodnich w II Rzeczypospolitej poprzez pryzmat przejmowania gruntów na ten cel i rozdysponowania ich między żołnierzy. Autor przedstawił tu kolejne etapy procesu powstawania, realizacji i korygowania ustaw, na których oparte było osadnictwo. Zaprezentował też najważniejsze stanowiska w gorącej dyskusji parlamentarnej i prasowej, jaka od samego początku towarzyszyła tym działaniom. 

Niewątpliwym atutem książki są zdjęcia ilustrujące życie osadników, zarówno podczas pracy, jak i w czasie odpoczynku, udostępnione przez Stowarzyszenie Rodzin Osadniczych Wojskowych i Cywilnych Kresów Wschodnich. Dzięki nim Czytelnik może lepiej zrozumieć warunki, w jakich przyszło żyć tym, których Naczelny Wódz Józef Piłsudski chciał nagrodzić za to, że „krwią i trudem niezmiernym” zdobyli „ogromne obszary, opustoszone i obrócone przez wojnę światową prawie w pustynię”, ziemie, które „strudzone siewem krwawym wojny, czekały na siew pokoju [...], na tych, co miecz na lemiesz zamienią”.

Spis treści:

Wykaz ważniejszych skrótów  /7

Wstęp  /9

Rozdział 1. Uwarunkowania osadnictwa wojskowego  /16

1.1. Walka o granicę wschodnią  /16

1.2. Kresy Wschodnie w 20-leciu międzywojennym  /21

1.3. Reforma rolna w II Rzeczypospolitej  /34

1.4. Plany kolonizacji Kresów  /41

Rozdział 2. Podstawy prawne i instytucje realizujące proces osadnictwa wojskowego  /57

2.1. Stan prawny  /57

2.1.1. Ustawy i rozporządzenia prezydenta  /57

2.1.2. Rozporządzenia wykonawcze  /68

2.2. Instytucje związane z przejmowaniem ziemi i osadnictwem wojskowym  /82

2.2.1. Instytucje wojskowe  /82

2.2.2. Kolumny robocze  /86

2.2.3. Powiatowe Komitety Nadawcze i Komisje Odwoławcze  /90

2.2.4. Międzyministerialna Komisja do spraw Osadnictwa Wojskowego  /95

Rozdział 3. Ustawa z 17 grudnia 1920 roku o przejęciu na własność państwa ziemi w niektórych powiatach RP  /99

3.1. Przyjęcie ustawy  /99

3.1.1. Proces legislacyjny  /99

3.1.2. Dyskusja parlamentarna i prasowa  /103

3.2. Korekta procesu przejmowania ziemi  /108

3.3. Wstrzymanie realizacji ustawy  /124

3.3.1. Rezolucja z 24 marca 1923 roku  /124

3.3.2. Próby wznowienia procesu przejmowania ziemi  /128

3.4. Kwestia przejmowania ziemi w dyskusji publicznej  /133

3.5. Odszkodowania za ziemie przejęte na własność państwa na mocy ustawy z 17 grudnia 1920 roku  /149

Rozdział 4. Ustawa z 17 grudnia 1920 roku o nadaniu ziem żołnierzom Wojska Polskiego  /155

4.1. Przyjęcie ustawy o nadaniu ziemi żołnierzom  /155

4.1.1. Prace nad ustawą /155

4.1.2. Dyskusja parlamentarna i prasowa  /160

4.2. Osadnictwo wojskowe na terenie Litwy Środkowej  /164

4.3. Prace nad realizacją ustawy  /172

4.4. Kwestia nadania ziemi żołnierzom w dyskusji publicznej  /186

4.4.1. Debata parlamentarna  /186

4.4.2. Osadnictwo w prasie i publicystyce  /193

4.5. Pomoc państwowa  /203

Rozdział 5. Realizacja procesu osadnictwa wojskowego  /212

5.1. Procedury wdrażania osadnictwa wojskowego   /212

5.1.1. Przejmowanie ziemi na własność państwa  /212

5.1.2. Nadawanie ziemi żołnierzom  /221

5.2. Społeczno-gospodarcze wyniki osadnictwa i jego epilog  /234

5.2.1. Rezultaty wykonania ustawy z 17 grudnia 1920 roku  /234

5.2.2. Osadnicze osiągnięcia   /242

5.2.3. Likwidacja osadnictwa  /250

Zakończenie  /260

Indeks osobowy  /265

Bibliografia  /271

Spis tabel  /285

Aneksy  /287