Zelman Wolfowicz i jego rządy w starostwie drohobyckim w połowie XVIII w.

Autor: Tomasz Wiślicz

Rok wydania: 2020

Liczba stron: 268

Okładka: miękka

Format: 14,00 cm x 20,5 cm

Dziewiątego czerwca 1755 roku połączony sąd zamkowy i wójtowski miasta Drohobycza skazał Zelmana Wolfowicza na karę śmierci przez powieszenie za liczne defraudacje i oszustwa oraz ucisk mieszkańców starostwa. Zelman, formalnie pełniący funkcję faktora starościny Doroty Tarłowej i arendarza miejscowych salin, podporządkował sobie całe starostwo i przez kilkanaście lat zarządzał nim w sposób despotyczny, konfliktując się zarówno z mieszczanami drohobyckimi, jak i ze społecznością żydowską, z której się wywodził. Według dokumentów sądowych Zelman, oprócz gospodarczej eksploatacji dóbr, miał także rozpijać poddanych, bić i terroryzować mieszczan, fałszować miary i zapisy w księgach sądowych. Narastająca czarna legenda przypisywała mu uwiedzenie starościny, korzystanie z pomocy czarownic, zamachy na życie swoich nieprzyjaciół, a po śmierci – zamianę w upiora. Podobno jeszcze u schyłku XIX wieku okoliczne chłopki straszyły Zelmanem niegrzeczne dzieci. Kim był Zelman i czy rzeczywiście zasłużył sobie na opinię zbrodniarza i krwiopijcy? Jak wytworzyła się jego późniejsza legenda? Co jego przypadek może powiedzieć o rzeczywistości społecznej osiemnastowiecznej Rzeczypospolitej?

Spis treści:

Wstęp: „Jedzie, jedzie Zelman” /7

I. Zalman Ben Ze’ev, czyli próba biografii 15

1. Dzieciństwo i młodość /15

2. Śmierć starosty /23

3. Pod opieką Doroty Tarłowej /30

4. Zelman burmistrz kahalny /39

5. Pycha kroczy przed upadkiem /48

6. Kontrakcja społeczności lokalnej /59

7. Po wyroku /80

II. Jędrzej Obaczyński, czyli legenda /87

1. Trzy narracje o historii Drohobycza /87

2. Historia legendarna i rzeczywistość wyobrażona: Zelman w historiografii do 1939 roku /92

3. Pieśni o Zelmanie, czyli etnograficzne trwanie fikcyjnej postaci /111

4. Upiór Zelman /127

5. Konwersja i nowoczesny antysemityzm /139

III. Zelman Wolfowicz, czyli model funkcjonowania społeczności lokalnej /151

1. Lokalne struktury społeczne /151

2. Chrześcijanie i Żydzi: współpraca i konflikt /160

3. System Zelmana /167

4. Intersekcjonalność i dynamiczne konfiguracje /177

5. Przednowoczesna spójność społeczna /186

Aneks źródłowy /193

Źródła archiwalne do historii Zelmana Wolfowicza /193

A. Protest Zelmana Wolfowicza 1739 /197

B. Protestacja Stefana Winnickiego 1751  /199

C. Stefan Winnicki skarży burmistrzów, wójta i pisarza miasta Drohobycza 1729  /219

D. Wyrok śmierci na Zelmana Wolfowicza 1755  /222

E. Kahał zobowiązuje się wypłacić okup za głowę Zelmana Wolfowicza 1755   /229

Skróty nazw bibliotek i archiwów /23

Bibliografia /235

A. Rękopisy /235

B. Druki i zasoby internetowe /236

Indeks osób /253

Indeks nazw miejscowych /261

Spis ilustracji /265