Zbrodnie wojenne Wehrmachtu na żołnierzach Wojska Polskiego popełnione od września do grudnia 1939 r. Tom 1. Geneza zbrodni

Autor: Tomasz Sudoł

Rok wydania: 2025

Liczba stron: 576

Okładka: twarda

Format: 16,8 cm x 24,0 cm 

Publikacja w ramach Centralnego Projektu Badawczego: II wojna światowa i okupacje ziem polskich 1939-1944/45.

Publikacja podejmuje problematykę zbrodni wojennych popełnionych przez Wehrmacht na żołnierzach polskich od września do grudnia 1939 r. Dwutomowa monografia, oparta na krytycznej analizie znanych źródeł oraz szeroko zakrojonej kwerendzie w niemieckiej dokumentacji wojskowej, wnosi istotną korektę dotychczasowego stanu wiedzy. Dzięki nowym ustaleniom – w zakresie liczby przypadków, ich przebiegu oraz motywacji sprawców – polska historiografia zyskuje solidne podstawy, by stać się pełnoprawnym uczestnikiem międzynarodowej debaty na temat zbrodni Wehrmachtu popełnionych w latach 1939–1945. Otwiera to nowe możliwości badawcze, a także sprzyja lepszemu zrozumieniu mechanizmów przemocy w pierwszej fazie II wojny światowej.

Tom pierwszy skupia się na zbrodniach wojennych, do których dochodziło w bezpośrednim następstwie walk – jeszcze na polu bitwy lub po jej zakończeniu. Szczególną uwagę poświęcono zabójstwom żołnierzy niesłusznie oskarżanych o działalność partyzancką oraz mordom na rannych przebywających w punktach sanitarnych. Główny ciężar odpowiedzialności za zbrodnie dokonane w kampanii polskiej 1939 r. spoczywał na jednostkach niemieckich wojsk lądowych, ale zdarzały się także przypadki zbrodni popełnionych przez Luftwaffe i Kriegsmarine, co wskazuje na systemowy charakter tych działań. W monografii zastosowano nowatorską klasyfikację zbrodni według motywacji sprawców, wprowadzając rozróżnienie między czynami inspirowanymi nienawiścią ideologiczną, akcjami odwetowymi oraz przestępstwami dokonanymi na rozkaz lub w atmosferze przyzwolenia instytucjonalnego. Autor podjął się również krytycznej analizy ustaleń dotyczących symbolicznego epizodu Września – masakry jeńców wojennych pod Ciepielowem. Publikacja rzuca nowe światło na jedną z najmroczniejszych kart kampanii 1939 r. i stanowi ważny głos w debacie nad odpowiedzialnością za zbrodnie wojenne popełnione na ziemiach polskich. 

(opis wydawcy)

Spis treści: 

Wstęp /7
1. Stan badań. Ustalenia wymagające weryfikacji  /46
1.1. Rys historyczny i stan badań  /46
1.1.1. Historiografia polska  /46
1.1.2. Niemiecka narracja o kampanii polskiej  /67
1.1.3. Najnowsze ustalenia  /70
1.2. Dotychczasowe próby bilansu ofiar zbrodni na jeńcach wojennych  /72
1.3. Ocena materiału dowodowego wytworzonego przez polski i niemiecki wymiar sprawiedliwości  /73
1.3.1. Materiał wytworzony w Polsce /73
1.3.2. Materiał wytworzony w Republice Federalnej Niemiec  /84
1.4. Kwestie wymagające weryfikacji  /88
1.5. Ciepielów. Studium przypadku  /93
2. Geneza zbrodni /133
2.1. Nowe oblicze wojny  /133
2.2. Konwencje międzynarodowe. Teoria i praktyka  /135
2.3. Rola Adolfa Hitlera i ideologii narodowosocjalistycznej w kształtowaniu zbrodniczego oblicza wojny  /139
2.4. Rozkazy, instrukcje i rozporządzenia obowiązujące na polu walki  /143
2.5. Mentalność i nastawienie żołnierza niemieckiego  /154
2.6. Przekaz ideologiczny adresowany do żołnierzy Wehrmachtu  /159
2.7. Incydenty i prowokacje graniczne  /161
2.8. Obraz Polski i Wojska Polskiego w propagandzie niemieckiej i w oczach żołnierza niemieckiego  /162
2.9. Stereotypy i wyobrażenia  /170
2.10. Żołnierze Wojska Polskiego jako „partyzanci”  /173
2.11. Mit o „polskich mordercach” i „polskich okrucieństwach”  /196 
2.12. Manipulowanie informacjami o „polskich okrucieństwach” na polu walki  /208
2.13. Wizja wojny wyzwoleńczej i koncept wojny sprawiedliwej /216
2.14. Narracja o kampanii osiemnastodniowej i jej wpływ na zachowanie żołnierza Wehrmachtu  /219
2.15. Mit rycerskości żołnierza niemieckiego  /221
2.16. Problem „nerwowości” żołnierzy niemieckich na polu walki  /223
2.17. Zjawisko załamywania się dyscypliny oraz przypadki samowoli  /225
2.18. Nieformalne zwyczaje wojenne – praktyka zabijania jeńców  /228
2.19. Podsumowanie  /235
3. Zbrodnie na polu walki /237
3.1. Zbrodnie popełnione przez Wojska Lądowe (Heer)  /237
3.1.1. Zbrodnie na żołnierzach WP posądzonych o walkę partyzancką  /237
3.1.2. Zbrodnie na żołnierzach – ochotnikach WP /296
3.1.3. Zbrodnie popełnione w odwecie za śmierć niemieckich żołnierzy  /301
3.1.4. Praktyka zabijania poddających się żołnierzy WP  /325
3.1.5. Zbrodnie popełnione w odwecie za rzekome łamanie prawa wojennego przez stronę polską  /358
3.1.6. Zbrodnie dokonane na żołnierzach WP przez niemieckie oddziały pancerne  /378
3.1.7. Zbrodnie dokonane na rannych żołnierzach WP  /380
3.1.7.1. Dobijanie rannych na polu walki i nieudzielanie pomocy medycznej rannym żołnierzom WP /380
3.1.7.2. Naruszanie neutralności obiektów medycznych  /406
3.1.7.3. Ataki na kolumny sanitarne z rannymi żołnierzami WP  /408
3.1.7.4. Ataki na polowe punkty sanitarne i szpitale  /412
3.1.8. Zbrodnie o podłożu antysemickim /427
3.1.9. Mordowanie jeńców po ich doraźnym wykorzystaniu  /430
3.1.10. Jeńcy wojenni jako żywe tarcze  /433
3.2. Zbrodnie Sił Powietrznych (Luftwaffe) i Marynarki Wojennej (Kriegsmarine)  /436
3.2.1. Zbrodnie Luftwaffe  /436
3.2.2. Zbrodnie Kriegsmarine  /453

Summary /455
Wykaz skrótów  /458
Bibliografia  /465
Aneks do bibliografii. Wykaz śledztw z zasobu pionu prokuratorskiego IPN dotyczących zbrodni Wehrmachtu na żołnierzach Wojska Polskiego w 1939 roku  /513
Indeks osób /526
Indeks nazw geograficznych /558