Zbrodnia katyńska. Nowe aspekty

Publikacja w ramach Centralnego Projektu Badawczego: "II Wojna Światowa i okupacje ziem polskich 1939-1944/45".

Zbiór artykułów, dotyczących zbrodni sowieckiej popełnionej na polskich jeńcach wojennych i więźniach w 1940 r. Zakres tematyczny zbioru obejmuje również reperkusje zbrodni katyńskiej sięgające teraźniejszości. Opracowanie stanowi pokłosie zorganizowanej przez Instytut Pamięci Narodowej w 2021 r. Międzynarodowej Konferencji Naukowej pt. „Zbrodnia katyńska – nowe aspekty”.

Tytuł opracowania „Zbrodnia katyńska. Nowe aspekty” może wywołać zdziwienie części odbiorców. Powstało przecież dotychczas bardzo dużo opracowań poświęconych zbrodni z 1940 r., a także niemała liczba publikacji odnoszących się do późniejszych dziejów sprawy katyńskiej. Bliższe przyjrzenie się historiografii przekonuje, że wiele szczegółowych aspektów problematyki katyńskiej pozostało nieopisanych. Pokaźną część zagadnień mieszczących się w spectrum problematyki zbrodni sowieckiej na obywatelach polskich powielano, z kolei inne pomijano. Wiele publikacji, nawet tych utrzymanych w konwencji naukowej, służyło raczej popularyzacji wiedzy niż jej poszerzaniu. Część literatury przedmiotu, która powstała przed ujawnieniem dokumentów z archiwów sowieckich i rosyjskich w latach dziewięćdziesiątych XX w., nie prezentuje aktualnego stanu wiedzy i sama stała się elementem dziejów sprawy katyńskiej. Luki w historiografii wynikają nie tylko z niedostępności źródeł, co uniemożliwia np. pełne i pewne odtworzenie białoruskiej listy katyńskiej, ale również z niedostatecznego wykorzystania dostępnych informacji. Studia zawarte w tym tomie stanowią próbę wypełnienia przynajmniej kilku pustych pól w historiografii dotyczącej zbrodni katyńskiej. Zbiór zawiera teksty wcześniej niepublikowane. Autorzy podjęli wyzwanie przedstawienia ustaleń wykraczających poza dorobek poprzedników lub spojrzenia na niektóre znane fakty z odmiennej niż dotąd perspektywy. Zachęcamy do sięgnięcia po tom i samodzielnego ocenienia, w jakim stopniu udało się sprostać wyzwaniu poszerzenia naszej wiedzy o sprawie katyńskiej.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Wprowadzenie (Sławomir Kalbarczyk, Witold Wasilewski)  /7

Andrij Amons, Znaczenie placówek więziennych w Kijowie, Charkowie i Chersoniu dla losów ofiar zbrodni katyńskiej  /11

Paweł Libera, Ryszard Rybka, Kamil Stepan - Ukraińska Lista Katyńska – wybrane zagadnienia badawcze  /37

Sławomir Kalbarczyk - Więzienie NKWD w Chersoniu na Ukrainie – zapomniane miejsce zbrodni katyńskiej i represji wobec obywateli polskich
w latach 1939–1941  /78

Wadim Zołotariow - Kierował egzekucjami Polaków w Charkowie: major bezpieczeństwa państwowego Petro Safonow /102

Witold Wasilewski - „My sdiełali bolszuju oszybku”. Zagadka rozmów komisarzy NKWD Berii i Mierkułowa z oficerami Wojska Polskiego w październiku 1940 r.  /132

Jurij Szapował, Tragedia katyńska. Dlaczego ważne jest, by o niej nie zapomniano na Ukrainie  /171

Adam Siwek, Zbrodnia katyńska – upamiętnienia, próba bilansu  /185

Kamila Sachnowska - Edukacja o zbrodni katyńskiej w działaniach Instytutu Pamięci Narodowej 2010–2020: charakterystyka, osiągnięcia, wyzwania  /222

Krzysztof Łagojda - Represje komunistyczne w Polsce „ludowej” wobec osób negujących oficjalne stanowisko Moskwy na temat zbrodni katyńskiej w latach 1944–1956. Nowe ustalenia  /258

Ewa Kowalska - Nieznane miejsca pochówku ofiar zbrodni katyńskiej i znikające znaki pamięci o zamordowanych /299

Adam Bosiacki - Zbrodnia katyńska – postulaty badawcze  /331

Maciej Wyrwa - Kłamstwo katyńskie w Rosji 2012–2021   /347

Joanna Kurczab - Demontaż tablic pamiątkowych z budynku Twerskiego Państwowego Uniwersytetu Medycznego – kilka refleksji w oczekiwaniu na uzasadnienie odrzucenia apelacji   /364

Siergiej Romanow - Analiza twierdzeń o nieautentyczności dokumentów katyńskich z pakietu zamkniętego nr 1  /379

Wykaz skrótów  /415

Indeks osób  /421