Zapożyczenie, cytat, reinterpretacja

Artykuły zamieszczone w książce są wyborem referatów wygłoszonych podczas konferencji „Zapożyczenie, cytat, reinterpretacja”, która odbyła się 7–8 grudnia 2018 r. w IH PAN. Pomimo dokonanej selekcji zachowano główną myśl konferencji, którą była refleksja nad tytułowymi pojęciami w literaturze średniowiecznej i nowożytnej (XI–XIX w.).

Autorzy artykułów wierzą, że bardzo potrzebna jest pogłębiona refleksja nad problematyką cytatu i zapożyczenia. Dopiero dzięki niej będzie można spojrzeć na ewolucję tak rozumienia, jak też i sposobu wykorzystywania cudzych wypowiedzi w tekstach autorskich. Szeroka analiza problemu w ramach różnych epok i kontekstów kulturowych umożliwi stworzenie typologii tych zjawisk, a także lepsze zrozumienie kultury literackiej epok dawnych.

Teksty kultury nigdy nie powstają w próżni. Bardzo często odnoszą się do innych utworów, które komentują, krytykują albo tez plagiatują. Składają się nie tylko z wypowiedzi samego autora, lecz także ze świadomie bądź nieświadomie użytych cytatów, parafraz i zapożyczeń, dlatego tez ich wydawcy i badacze wiele uwagi poświęcają identyfikacji, co w tekstach jest „oryginalne”, a co zostało oparte na wypowiedzi innego autora.

W XIX w. często ta druga warstwa była pomijana i sprowadzano ja do krótkich uwag na marginesie. Ta warstwa autorskich wypowiedzi wciąż pozostaje w dużej mierze poza zainteresowaniem badaczy. Przyjrzymy się w związku z tym temu, co w tekstach „nieoryginalne”. Zagadnienia te domagają się tym większego zainteresowania, ze dokładne ich zbadanie wskazuje na potrzebę rewizji dawnych ustaleń.

Spis treści:

Wstęp /7 

Mieczysław Mejor, Loci communes, cytat, kryptocytat  – uwagi o podstawowych formach intertekstualności w literaturze dawnej  /13 

Antoni Grabowski, Wincenty z Beauvais i zapożyczony tekst. Cytat w XII–XIII wieku  /31

Geert Claassens, Małgorzata Dowlaszewicz, Dwie średniowieczne Biblie w językach narodowych: Biblia z Herne (średnioniderlandzki, 1360–1385) oraz Biblia Królowej Zofii (staropolski, 1455)   /53

Dorota Rojszczak-Robińska, Średniowieczna mozaika ze słów. O używaniu cudzych tekstów w staropolskich  apokryfach  /79 

Beata Spieralska-Kasprzyk, Nie tylko Biblia. Cytaty w kazaniach średniowiecznych na przykładzie zbioru Maurycego de Sully  /99 

Margarita A. Korzo, Teksty „ukryte” albo o zapożyczeniach z dzieł  katolickich w siedemnastowiecznych utworach prawosławnych  /117 

Miłosz Sosnowski, Brunon z Kwerfurtu i cytaty  /137

Piotr Okniński, „Soczewica, koło, miele młyn”. Dochodzenie źródłoznawcze   /179

Rafał Rutkowski, Czy postać Merlina była znana w Polsce XIII wieku? Na pograniczu legend arturiańskich i demonologii  /193

Aleksiej Kibiń, Cytat jawny i ukryty: dwa sposoby użycia Objawienia Metodego Patarskiego w Powieści minionych lat  /221

Wykaz skrótów /250

Indeks osobowy  /251