Zamki księstwa nyskiego na tle przeman krajobrazu kulturowego w średniowieczu

Autorka: Maria Legut-Pintal

Rok wydania: 2017

Ilość stron: 259

Oprawa: miękka

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

Autorka opracowania podjęła próbę stworzenia syntezy dziejów zamków na terenie dawnego księstwa biskupów wrocławskich (łącznie z terytorium znajdującym się obecnie w czeskiej części Śląska) od czasu powstania pierwszych obiektów około połowy XIII wieku do momentu wprowadzenia nowożytnych systemów obronnych około połowy XVI wieku. Za zadanie postawiła sobie ukazanie funkcjonowania zamków w szerokim kontekście – na tle środowiska naturalnego, sieci osadniczej, gospodarki i historii politycznej księstwa – oraz analizę zależności między poszczególnymi obiektami a środowiskiem naturalnym, siecią osadniczą, szlakami handlowymi, miejscami eksploatacji surowców, czyli ukazanie funkcjonowania średniowiecznej architektury obronno-rezydencjonalnej w kontekście krajobrazu kulturowego całego księstwa biskupów wrocławskich. Badania miały na celu wykazać specyfikę funkcjonowania obiektów obronnych w księstwie rządzonym przez władze kościelne, a także przynieść odpowiedź na pytanie o znaczenie architektury obronnej w kręgu Kościoła.

Spis treści:

1. Wstęp  /13

1.1. Uzasadnienie podjęcia tematu i sprecyzowanie podstawowych pojęć  /13

1.2. Cele i tezy badawcze  /15

1.3. Zakres chronologiczny i terytorialny opracowania  /16

1.4. Historia badań  /17

1.5. Publikowane źródła pisane  /20

1.6. Stan badań  /20

1.7. Metody badań  /21

2. Historia i terytorium księstwa biskupiego  /25

2.1. Geneza księstwa biskupiego i jego miejsce na tle podziałów terytorialnych Śląska do 1526 r.  /25

2.2. Rozwój terytorialny władztwa biskupów wrocławskich. Granica księstwa biskupiego i jej przemiany   /34

3. Środowisko naturalne księstwa biskupiego  /41

3.1. Rzeźba terenu  /41

3.2. Stosunki wodne  /43

3.3. Zarys budowy geologicznej, surowce i gleby  /45

3.4. Roślinność  /47

3.5. Relacje między zakonem a środowiskiem naturalnym  /48

4. Gospodarka księstwa biskupiego  /53

4.1. Rolnictwo, hodowla i przetwórstwo  /53

4.2. Gospodarka leśna  /56

4.3. Górnictwo i hutnictwo  /57

4.4. Związek zamków z górnictwem  /61

4.5. Szlaki handlowe  /63

4.6. Związek zamków ze szlakami handlowymi  /67

4.7. Gospodarcze znaczenie zamków  /70

5. Zamki na tle struktur osadniczych  /75

5.1. Rozwój osadnictwa na terenie księstwa biskupiego we wczesnym średniowieczu na podstawie źródeł archeologicznych  /75

5.2. Grody wczesnośredniowieczne a zamki  /79

5.3. Kolonizacja ziemi nysko-otmuchowskiej - przemiany sieci wiejskiej, sieć miejska a rola zamków  /81

5.4. Okręg grodkowski - przemiany sieci osadniczej do 1344 r.  /96

5.5. Zamki miejskie - relacje zamku i miasta  /103

5.6. Siedziby wiejskie   /112

6. Zamki na tle historii księstwa biskupiego w średniowieczu i u progu okresu nowożytnego  /123

6.1. Zamki na terytorium władztwa biskupów wrocławskich  a problem regale grodowego  /123

6.2. Zamki na ziemi nysko-otmuchowskiej w czasie konfliktu Henryka IV z Tomaszem II  /124

6.3. Zamki Bolka I świdnicko-jaworskiego i związanego z nim rycerstwa (przełom XIII/XIV w.)  /126

6.4. Zamki w 1. połowie XIV w.  /129

6.5. Zamki w 2. połowie XIV w.  /134

6.6. Rola zamków podczas wojen husyckich  /136

6.7. Zamki księstwa nyskiego w okresie walk o koronę czeską  /138

6.8. Zamki u progu okresu nowożytnego  /140

7. Charakterystyka formalna i funkcjonalna wybranych zamków księstwa biskupiego  /143

7.1. Rezydencje biskupie - Otmuchów i Nysa  /143

Zamek biskupi w Otmuchowie  /143

Zespół dworu biskupiego w Nysie  /152

7.2. Inne zamki biskupie  /157

Zamki rycerstwa związanego z dworem biskupim  /159

7.3. Zamki książęce  /160

Zamki książęce na ziemi nysko-otmuchowskiej  /160

Wybrane zamki okręgu grodkowskiego  /161

7.4. Inne zamki związane z księstwem biskupim  /164

8. Podsumowanie  167

Krajobraz kulturowy księstwa biskupiego  /167

9. Bibliografia  /173

Źródła  /173

Opracowania niepublikowane  /176

Literatura  /177

Spis skrótów użytych w pracy  /185

Tabele  /186

Spis rycin  /201

Streszczenie  /205