Zamki konwentualne Państwa Krzyżackiego w Prusach. Część I i II (katalog) - komplet

Część I

Autor: Tomasz Torbus

Rok wydania: 2023

Liczba stron: część I - 470, część II - 792

Okładka: twarda

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

 

Pierwsza w polskim piśmiennictwie książka na temat architektury krzyżackiej późnego średniowiecza. Jej autor skupia się przede wszystkim na klasyfikacji trzydziestu ośmiu zamków-klasztorów - wznoszonych na terenie Prus w latach 1246-1409 - które były nie tylko centrami władzy komturii, ale także siedzibami konwentu. Książka zawiera również szczegółową analizę ponadregionalnych rezydencji zakonu krzyżackiego: Elbląga, Malborka i Królewca.

(opis wydawcy)

Spis treści części I:

Przedmowa  /5

Wstęp /9

Cel i metoda pracy  /9

Stan badań  /13

Uwagi o kwestiach spornych dotyczących historycznej i kulturowej roli zakonu krzyżackiego  /28

Historia zakonu krzyżackiego i jego architektury zamkowej  /33

Losy zamków krzyżackich po 1525 roku  /46

Rozdział I. Typologia zamków konwentualnych w państwie zakonnym w Prusach  /49

Założenia nieregularne rozpoczęte przed 1242 rokiem w miejscu wcześniejszych budowli  /52

Toruń  /55

Bałga  /66

Starogród Chełmiński  /69

Dzierzgoń  /72

Wczesne zamki na ziemi chełmińskiej o rzucie dopasowanym do układu terenu (około 1250-1275)  /73

Pokrzywno  /73

Zamek Bierzgłowski  /794

Grudziądz  /84

Pozostałe wczesne założenia  /90

Pierwsze domy konwentualne na planie czworokąta - zamki znad Zalewu Wiślanego (1270-1300)  /93

Elbląg  /95

Pokarmin  /101

Malbork  /106

Lochstedt  /127

Dom konwentualny w Królewcu i wnętrza zamku w Bałdze  /131

Powstanie kasztelu - pierwsze czteroskrzydłowe założenia na ziemi chełmińskiej (1280-1300)  /141

Papowo  /144

Lipieniek  /149

Rogóźno-Zamek, Kowalewo Pomorskie, Unisław i Wieldządz  /150

Golub  /157

„Klasyczne" kasztele (1300-1330)  /167

Gniew  //168

Radzyń Chełmiński  /178

Brodnica  /192

Rozbudowa zamków konwentualnych na Pomorzu Gdańskim, Kujawach i w Kłajpedzie (1325-1350)  /203

Człuchów  /206

Świecie  /212

Kłajpeda  /222

Gdańsk  /224

Tuchola  /232

Mała Nieszawka  /235

Późne domy konwentualne na wschodzie państwa zakonnego (1350-1410)  /238

Ostróda  /243

Porzucone siedziby konwentów  /247

Labiawa  /249

Tapiawa  /255

Wystruć  /259

Szczytno  /262

Nowe komturie z nieukończonymi siedzibami  /264

Barciany  /264

Ryn  /269

Ragneta - ostatni zamek komturski w Prusach  /274

Budowle zakonne po 1410 roku  /284

Rozdział II. Rezydencje dostojników Zakonu  /287

Wczesne rezydencje (Starogród Chełmiński, Chełmno, Bałga)  /290

Elbląg - siedziba mistrza krajowego (1251-1309 bądź 1324) i siedziba wielkiego szpitalnika (1309-1454)  /295

Malbork - siedziba wielkiego mistrza (1309-1457)  /301

Królewiec - rezydencja wielkiego marszałka (1312-1525)  /337

Rozdział III. Podsumowanie i perspektywy badawcze  /347

Ogólna typologia budowli  /347

Geneza typu kasztelowego  /348

Struktura i elementy architektoniczne domów konwentualnych  /350

Układ miasto - przedzamcze - zamek /350

Mury parchamu i Gdaniska /351

Wymiary domów konwentu  /353

Elementy zamku wysokiego /353

Stołpy i wieże główne /353

Wieże narożne i baszty  /355

Szczyty /356

Skrzydło wejściowe i skrzydło kościelne /357

Dziedziniec i krużganki  /358

 

Część II - Katalog

W osiem lat po syntetycznej pracy dotyczącej architektury krzyżackiej późnego średniowiecza – typologii trzydziestu dziewięciu zamków-klasztorów (inaczej zamków konwentualnych czy siedzib komturskich), wznoszonych na terenie Prus w latach 1246–1409 – autor publikuje obszerny katalog. Dla każdego specjalisty, ale też wielbiciela średniowiecznych zamków jest to nieoceniona kopalnia wiadomości na temat ich historii i stanu badań – od połowy XIX wieku aż do dziś. Katalog zawiera dokładny opis każdego zamku oraz rzuty, przekroje i historyczne ryciny – od tych najstarszych po te oparte na najnowszych badaniach i pomiarach.

(opis wydawcy)

Spis treści części II:

Wstęp do obecnego wydania katalogu /5

Objaśnienia do katalogu  /13

Bałga (Bal’ga)  /17

Barciany  /28

Brodnica  /42

Chełmno  /63

Człuchów  /68

Dzierzgoń  /86

Elbląg  /96

Gdańsk  /116

Gniew  /135

Golub (Golub-Dobrzyń)  /155

Grudziądz  /172

Kłajpeda (Klaipėda)  /194

Kowalewo Pomorskie  /206

Królewiec (Kaliningrad)  /218

Labiawa (Poljessk)  /244

Lipienek  /254

Lochstedt (Lochstädt)  /264

Malbork  /278

Mała Nieszawka  /363

Ostróda  /370

Papowo Biskupie  /381

Pokarmin (Uszakowo)  /395

Pokrzywno  /404

Radzyń Chełmiński  /419

Ragneta (Nieman)  /441

Rogóźno-Zamek  /462

Ryn  /477

Sątoczno  /485

Starogród Chełmiński  /490

Szczytno  /500

Świecie  /510

Tapiawa (Gwardiejsk)  /539

Toruń  /549

Tuchola  /583

Unisław  /590

Wieldządz  /597

Wystruć (Czernjachowsk)  /601

Zamek Bierzgłowski  /610

Zantyr  /626

Bibliografia  /631

Indeks osób  /768

Indeks miejscowości  /779

Nota o ilustracjach  /785