Z perspektywy Paryża. Wybór źródeł do wojskowych dziejów sojuszu Francji i Polski w 1939 roku

Autor: Wojciech Mazur

Rok wydania: 2025

Okładka: twarda

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

Wydarzenia roku 1939, z czasem coraz bardziej odległe, wciąż, jak się wydaje, stanowią istotną część polskiej refleksji poświęconej przeszłości. W historiografii i publicystyce. poświęcono im niezliczoną niemal liczbę tekstów – nadal też nie brak autorów skłonnych podejmować dotyczącą ich problematykę. Przez dziesięciolecia jednak w powstających pracach preferowano głównie polską perspektywę, badania opierając przeze wszystkim na rodzimej bazie źródłowej. Stan ten, przez długi czas poniekąd wymuszany przez rozliczne ograniczenia doby PRL, w ostatnim czasie ulega zmianie.

Zachodzi ona jednak stosunkowo powoli. Niniejszy zbiór tekstów służyć ma ułatwieniu dalszego poszerzania perspektywy badawczej i uwzględnianiu w niej w większym niż dotychczas stopniu źródeł proweniencji francuskiej – wytworzonych przez najważniejszego z wojskowych sojuszników Rzeczypospolitej u progu i w pierwszych miesiącach II wojny światowej. Część zawartych w nim tekstów była już publikowana, zwykle jednak w języku francuskim, co – jak można sądzić – spowodowało relatywnie niewielkie ich wykorzystanie przez polskich historyków. Inne – publikowane są po raz pierwszy. W każdym jednak przypadku w pracach nad edycją wykorzystane zostały oryginalne dokumenty zaczerpnięte z archiwów francuskiej Service Historique de la Défense w zamku Vincennes na obrzeżach Paryża. Źródła „przemawiać” mogą same – warto jednak umieszczać je w kontekście. Autor podjął więc próbę nakreślenia tła wydarzeń, których dotyczą wybrane do publikacji dokumenty. Nie zamierza narzucać tu własnych interpretacji – liczy jednak, że czytelnik zechce te interpretacje rozważyć. Rad będzie z wszelkich merytorycznych uwag – także tych krytycznych. Jego nadrzędnym celem jest bowiem wzbogacenie toczącej się od dziesięcioleci debaty.”

(opis wydawcy)

Spis treści:

Uwagi wstępne  /7 

Konteksty  /9

Dokumenty  /23

1. Niesygnowana nota Oddziału 2 Sztabu Wojska Polskiego z 5 I 1939 r.  /24

2. Niedatowany (II poł. lutego 1939 r.) i niesygnowany raport francuskiej misji lotniczej do Polski (7-16 II 1939 r.)  /26

2.1. Część pierwsza. Rozmowy sztabowe /30

2.2. Część druga. Wymiana informacji o lotnictwie niemieckim /43

2.3. Część trzecia. Wizyty podczas pobytu w Polsce  /47

2.4. Aneks I. Obserwacje poczynione podczas przelotu nad Niemcami  /58

2.5. Aneks II. Obserwacje dokonane w sprawie bomb i amunicji polskiej podczas rozmów sztabów  /60

2.6. Aneks III. Infrastruktura polska  /62

2.7. Konkluzje ogólne /63

3. Francusko-brytyjskie rozmowy sztabowe, 24 kwietnia - 4 maja 1939 r. /65

3.1. Studium warunków wynikających z sojuszu między Polską, Wielką Brytanią i Francją  /65

3.2. Protokół dwunastej sesji francusko-brytyjskich rozmów sztabowych, 26 IV 1939 r., godz. 12.00  /68

3.3. Protokół trzynastej sesji francusko-brytyjskich rozmów sztabowych, 3 V 1939 r., godz. 16.00  /69

3.4. Pismo attache wojskowego Francji w Londynie gen. Augusta Lelonga do szefa Sztabu Generalnego Obrony Narodowej gen. Maurice`a Gamelina z 5 V 1939 r.  /72

4. Francusko-polskie rozmowy sztabowe. Niesygnowana nota O. III francuskiego Sztabu Generalnego Armii Lądowej dotycząca koncepcji przyszłych działań wojennych  /75

5. Nota Sekcji Uzbrojenia i Studiów Technicznych francuskiego Sztabu Wojska dotycząca możliwości dostaw uzbrojenia dla armii polskiej /77

6. Protokoły francusko-polskich rozmów sztabowych, Paryż 16-17 V 1939 r. /78

6.1. Protokół spotkania z 16 maja 1939 r. (Wojska Lądowe, morskie i powietrzne) /78

6.2. Protokół z sesji 16 maja (Wojska lądowe)  /82

6.3. Protokół z posiedzenia podkomisji lotniczej sztabów francuskiego i polskiego z 16 maja 1939 w Ministerstwie Lotnictwa w Paryżu   /85

6.4. Niedatowana francuska notatka dotycząca treści rozmów /89

6.5. Protokół podsumowujący rozmowy prowadzone 15, 16 i 17 maja 1939 r. w Paryżu /94

7. Protokół z polsko-francuskich rozmów lotniczych, 25 - 26 V  1939 r. w Paryżu   /96

8. Dyrektywa Gamelina z 31 V 1939 r.   /112

9. Dyrektywa dowódcy Północno-Wschodniego Teatru Działań Wojennych gen. Alphonse`a Georgesa z 24 VII 1939 r.  /113

10. Sprawozdanie szefa O. II Sztabu Generalnego Marynarki Wojennej kmdr. por. Marca Sansona, 27 VII 1939 r.  /117

11. Pismo gen. Gamelina do premiera Daladiera, 11 VIII 1939 r.  /121

12. Sprawozdanie mjr. dypl. Michaela Malagutiego, 16 VIII 1939 r.  /122

13. Raport francuskiego attache wojskowego w Polsce gen. Felixa-Josepha  Musse z 30 VIII 1939 r.  /124

14.  Telegram szyfrowy szefa sztabu gen. Jeana-Achille-Henriego Mendigala za dowódcę Sił Powietrznych do attache lotniczego Francji w Polsce z 8 IX 1939 r.  /125

15. List szefa Francuskiej Misji Wojskowej w Polsce gen. Louisa Faury`ego do Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych Francji gen. Maurice`a Gamelina z 8 IX 1939 r.  /126

16. List szefa Francuskiej Misji Lotniczej gen. Paula Armengauda do dowódcy francuskich Sił Powietrznych gen. Josepha Vuillemina  z 8 IX 1939 r.  /129

17. Dyrektywa nr 1 Naczelnego Dowódcy gen. Maurice`a Gamelina z 9 IX 1939 r.  /131

18. Drektywa nr 4 gen. Maurice`a Gamelina z 12 IX 1939 r.  /133

19. Konkluzje pierwszego spotkania Najwyższej Rady Sojuszniczej,  Abbeville, 12 IX 1939 r. /134

20. Dziennik działań gabinetu Gamelina /135

21. Raport francuskiego attache wojskowego w Polsce gen. Felixa-Josepha Musse z 12 IX 1939 r.  /141

22. Raport francuskiego attache wojskowego w Polsce gen. Felixa-Josepha Musse z 24 IX 1939 r.  /158

23. Pismo gen. Faury`ego do gen. Gamelina, 9 X 1939 r.  /167

Reprodukcje  /171