Wspomnienia Helena z hr. Tyszkiewiczów hr. Ostrowska

Opracowanie: Sławomir Górzyński, Jerzy Szczepański

Rok wydania: 2022

Liczba stron: 151

Okładka: twarda 

Format: 17,00 cm x 24,5 cm

Pamiętnik Heleny Klotyldy z hr. Tyszkiewiczów Ostrowskiej (1876-1953) opisuje lata dzieciństwa spędzonego głównie w majątku rodzinnym Tyszkiewiczów w Kretyndze i w Połądze na Żmudzi. Autorka przedstawiła szeroką panoramę życia polskiej arystokracji na pograniczu Imperium Rosyjskiego i Cesarstwa Niemieckiego (Prus Wschodnich). Wiele miejsca poświęciła życiu codziennemu, stosunkom rodzinnym, edukacji, obyczajom, gospodarce, relacjom z nauczycielami domowymi i służbą. Ważną częścią pamiętnika są opisy stosunków narodowościowych tych ziem oraz relacje między Polakami, Rosjanami, Żydami, Żmudzinami, Litwinami, Łotyszami i Niemcami. Autorka rysuje niemal idylliczny obraz obyczajów kresów północno-wschodnich. Wspomnienia zostały napisane w późnym okresie życia, prawdopodobnie podczas II wojny światowej, co pozwoliło spojrzeć z dalszej perspektywy na opisywane czasy i ludzi. W narracji pamiętnika dominują refl eksyjne i nostalgiczne opisy, choć niepozbawione realistycznych szczegółów. Publikowane wspomnienia zostały odnalezione w Londynie, w dokumentach syna Autorki – Krystyna Ostrowskiego i przywiezione do Polski przez jego córkę Beatę Ostrowską-Harris. Nie znamy niestety oryginału pamiętnika, a tylko jego maszynopis, sporządzony zapewne podczas pobytu Heleny Ostrowskiej z rodziną w Portugalii (i zapewne kontynuowany w Anglii). Maszynopis został później powielony w kilku kopiach wraz z dodatkami pt. Żałoba – po śmierci ojca i o zesłaniu na Syberię Marii Tyszkiewiczównej. Te materiały wraz z rękopiśmiennym brulionem (ok. 200 stron), zawierające treści, które jak się wydaje służyły do kompozycji pamiętnika, zostały udostępnienie wydawcom.

Spis treści:

Wstęp /9

Rodzice Autorki pamiętnika  /11

Rodzeństwo Autorki pamiętnika  /15

Aleksander hr. Tyszkiewicz (1864-1945)  /15

Władysław hr. Tyszkiewicz (1865-1936)  /17

Antoni hr. Tyszkiewicz (1867-1920)  /19

Józef hr. Tyszkiewicz (1868-1917)  /20

Feliks hr. Tyszkiewicz (1870-1933)  /22

Zofia z hr. Tyszkiewiczów Dembińska (1874-1958)  /23

Maria hr. Tyszkiewicz (1871-1943)  /24

Helena Klotylda z hr. Tyszkiewiczów hr. Ostrowska (1876-1953)  /27

Rodzina Heleny z hr. Tyszkiewiczów hr. Ostrowskiej  /29

Wspomnienia  /35

Kretynga, dom dzieciństwa i młodości  /35

Połąga /43

Rodzice  /45

Sezon połągowski  /53

Dać żyć każdemu  /61

Zima  /71

Nauka  /76

Przygoda z muzyką  /80

Domownicy  /84 

Dobroczynne uczynki  /89 

Życie w Memlu  /93 

Boże Narodzenie  /96 

Wielkanoc  /102 

Niezwykłe przygody  /105 

Nadzwyczajne wydarzenia  /106 

Majętności  /109 

Nade wszystko umiłowanie Ojczyzny  /110 

Żałoba  /115 

 Dodatek  /125 

 I wojna światowa  /128