Współczesna myśl polityczna. Rozważania metodologiczne. Wybrane ideologie i doktryny polityczne

Autorzy: Andrzej Wojtaszak, Dariusz Wybranowski

Rok wydania: 2021

Liczba stron: 250

Okładka: miękka

Format: 17,00 cm x 24,00 cm

Myśl polityczna stanowi jeden z elementów życia politycznego, wpływający na świadomość obywateli i bezsprzecznie, jak podkreślał Edward Olszewski, „obejmuje te przejawy aktywności intelektualnej, które mają bezpośrednie odniesienie do polityki. Obejmuje idee dotyczące człowieka jako istoty politycznej, jego miejsca w systemie politycznym, wyobrażeń odnoszących się do organizacji społeczeństwa, państwa, prawa, roli jednostek, dróg przeobrażeń społeczeństwa, polityki i jej związków z innymi dziedzinami życia społecznego, ekonomicznego, intelektualnego. Rozwiniętą formą myśli politycznej są ideologie i doktryny polityczne” Słowo „ideologia” ma grecką etymologię od dwóch wyrazów: idea – „idea”, „wyobrażenie” oraz logos – „słowo”, „nauka”. Sam termin jest różnie objaśniany i nie posiada jedno[1]znacznej definicji. Tomasz Żyro, powołujący się na Mostafę Rejaiego, zaproponował zwrócenie uwagi na dualizm znaczenia ideologii: 1. Jako pojęcie; 2. Jako doktryna polityczna. Z punktu widzenia nauk o polityce bardziej interesujące jest oczywiście drugie ujęcie. 

Prezentowana książka jest efektem wieloletnich prac prowadzonych przez auto[1]rów. Zapoczątkowały je – wspólnego autorstwa – dwa wydania monografii Idei doktryny polityczne XX wieku. Wybór, cz. I (wyd. I – 2003, wyd. II rozszerzone i zmienione – 2006). Również wspólnie autorzy przygotowali monografię pt. Od liberalizmu klasycznego do współczesnych koncepcji liberalnych. Wybrane problemy (2018). Ważnym elementem studiów nad myślą polityczną był dwutomowy zbiór monografii pod redakcją Andrzeja Wojtaszaka pt. Myśl polityczna w XX i XXI wieku. Wybrane zagadnienia, t. I: Teoria – Historia – Współczesność, t. II: Wokół polskiej myśli politycznej (2015) oraz praca: Współczesne ruchy społeczne w dobie globalizacji (2014) czy współredagowana przez Dariusza Wybranowskiego z innymi autorami monografia zbiorowa: Komunizm i jego oblicza. Wybór problemów (2015).

Spis treści:

Wstęp  /9

1. Rozważania nad metodologią badań myśli politycznej   /15

1.1. Nauki społeczne a humanistyczne. Uwarunkowania metodologiczne  /15

1.2. Politologia jako nauka  /19

1.3. Myśl polityczna a idee, ideologie i doktryny polityczne  /22

1.4. Jak badać myśl polityczną?  /27

1.5. Podsumowanie  /32

2. Nacjonalizm  /33

2.1. Geneza idei nacjonalistycznej  /33

2.2. Polskie interpretacje teorii nacjonalizmu  /50

2.3. Podstawowe idee nacjonalizmu  /53

2.4. Polskie koncepcje nacjonalistyczne  /56

2.4.1. Koncepcje historyczne  /56

2.4.2. Koncepcje współczesne  /62

2.5. Kierunki rozwoju współczesnego nacjonalizmu (neonacjonalizm)  /65

2.6. Separatyzmy  /72

2.7. Bilans nacjonalizmu  /79

3. Anarchokapitalizm i minarchizm. Libertarianizm lewicowy /81

3.1. Wprowadzenie  /81

3.2. Nurty libertarianizmu  /85

3.2.1. Anarchokapitalizm  /86

3.2.2. Minarchiści  /92

3.2.3. Libertarianizm chrześcijański (paleolibertarianizm)  /96

3.3. Libertarianizm lewicowy  /98

4. Doktryny „socjalizmu afrykańskiego” (Kwame Nkrumah, Leopold Sédar   Senghor, Julius K. Nyerere)  /101

4.1. Wprowadzenie  /101

4.2. Podłoże rozwoju idei lewicowych i komunistycznych w Afryce  /102

4.3. Kwame Nkrumah i doktryna „nkrumahizmu” socjalistycznego w Ghanie (1957–1966)  /108

4.4. Leopold Sédar Senghor i jego koncepcja „socjalizmu afrykańskiego”. Idea négritude  /119

4.5. Koncepcje socjalistyczne Juliusa K. Nyererego w Tanzanii i  doktryna ujamaa /124

4.6. Okoliczności dekompozycji reżimów lewicowych i „socjalistycznych”  w niektórych krajach Afryki na przełomie lat 80. i 90. XX wieku  /132

5. Konsepsi i doktryna Pancasila/Panca Sila Ahmeda Sukarno  /136

5.1. Holenderskie Indie Wschodnie podczas drugiej wojny światowej, początki działalności politycznej Ahmeda Sukarno i narodziny niepodległej Republiki Indonezji  /136

5.2. Ważniejsze spory ideowe i polityczne o kształt przyszłej Indonezji i o model państwa  /140

5.3. Powstanie i założenia ideowe Pancasila jako pierwszej z Konsepsi  /142

5.4. Inne Konsepsi w programie politycznym indonezyjskiego przywódcy do 1965 roku  /146

5.5. Pojęcie „demokracji kierowanej” (demokrasi terpimpin) i początki rozwoju  klasycznego systemu autorytarnego  /148

5.6. Upadek polityczny Sukarno (1965), ewolucja doktryny za rządów Hadżi Mohammada Suharto i „Nowy Ład/Porządek” (Orde Baru)  /153

6. Panturkizm i panturanizm – dwie tureckie ideologie narodowe  /159

6.1. Wstęp  /159

6.2. Geneza i uwarunkowania powstania ideologii panturkizmu  /161

6.3. Rozwój ideologii panturkizmu i jej główni rzecznicy w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku  /164

6.4. Początki i rozwój panturanizmu od pierwszej połowy XIX wieku do wybuchu Wielkiej  Wojny  /170

6.5. Idee Turanu i tureckości w czasach pierwszej wojny światowej (1914–1918)  /175

6.6. Panturkizm i panturanizm w czasach Republiki Tureckiej (do lat 60. XX w.)  /181

6.7. Idee „tureckości” na przełomie XX i XXI wieku  /183

7. Kemalizm – idea „turkizmu” i ideologia państwowa w czasach rządów  Atatürka  /185

7.1. Definicja kemalizmu i spór o zaliczenie go do kręgu ideologii  /185

7.2. „Wojna wyzwoleńcza” (Kurtuluş Şavaşi) lat 1919–1922 i jej wpływ na genezę założeń doktrynalnych kemalizmu  /189

7.3. Narodziny Republiki Tureckiej i pierwsze reformy kem alowskie  /191

7.4. Kontynuacja procesu przebudowy wewnętrznej Republiki Tureckiej i nowy etap rozwoju ideologii kem alowskiej  /199

7.5. Idea kemalizmu po śmierci Atatürka i pierwsze próby rewizji jego modelu państwa  /207

7.6. Rządy Partii Sprawiedliwości i Rozwoju (AKP). Początek stopniowego demontażu systemu kemalowskiego  /212

7.7. Postęp w dekompozycji systemu i zasad kemalizmu w drugiej dekadzie XXI wieku  /214

7.8. Pucz lipcowy 2016 roku i jego skutki dla armii – strażniczki kemalizmu. Ostateczny demontaż koncepcji świeckości państwa Atatürka  /217

 Zakończenie  /222

Literatura   /227

Summary   /249