Wojska Ochrony Pogranicza 1945-1965

Autor: Jerzy R. Prochowicz

Rok wydania: 2011

Liczba stron: 563

Okładka: miękka

Format: 16,5 cm x 24,5 cm

Uwagi - okładka z lekkimi zatarciami, brzegi stron przykurzone

Nakładem Naukowego Wydawnictwa Piotrkowskiego przy Filii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Piotrkowie Trybunalskim ukazała się w 2011 r. monografia Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Wybrane problemy autorstwa dr. Jerzego Ryszarda Prochwicza, znanego historyka wojskowości i dziejów II Rzeczypospolitej, o bogatym i często cytowanym dorobku naukowym, autora m.in. książek: Korpus Ochrony Pogranicza 1924–1939 (Warszawa 2003), Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939 r. (Warszawa 2003), kilkunastu artykułów i recenzji, a ponadto redaktora i współredaktora kilku tomów źródeł czy materiałów pokonferencyjnych. Licząca 564 strony książka poświęcona Wojskom Ochrony Pogranicza stanowi podsumowanie wcześniejszych prac tego autora dotyczących historii polskich formacji granicznych po 1945 r. Biorąc pod uwagę dorobek polskiej historiografii, uznać trzeba, że temat ten jest oryginalny i dotychczas nie doczekał się naukowego opracowania monograficznego, a próba zmierzenia się z tym zagadnieniem zasługuje na uznanie, służąc lepszemu zrozumieniu dziejów PRL, w tym aparatu bezpieczeństwa. Dlatego z zainteresowaniem pogrążyłem się w lekturze książki. Na jej kanwie nasunęły mi się pewne uwagi i spostrzeżenia, które chciałbym tutaj zaprezentować.Zakres problemowy i chronologiczny monografii został ogólnie określony w tytule: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Wybrane problemy. Niemniej dopiero analiza spisu treści pozwala stwierdzić, że tytułowymi wybranymi problemami są: „Powstanie i rozwój organizacyjny WOP w latach 1945–1965” (rozdział II), „Kadry WOP” (rozdział III), „System ochrony granic” (rozdział IV), „WOP w życiu społeczno-politycznym pogranicza” (rozdział V). Ta zasadnicza część książki została poprzedzona rozdziałem wprowadzającym, zatytułowanym „Granice Polski w latach 1945–1965”, w którym autor zaprezentował charakterystykę zachodniej, południowej i wschodniej granicy Polski. Z nieznanych powodów pominął jednak odcinek północny (morski), którego ochrona w kolejnych rozdziałach książki stanowi jeden z głównych tematów. Co więcej – odcinek ten był jedynym fragmentem granicy PRL, na którym po drugiej stronie kordonu nie było „sojusznika”. Zakres tematyczny Jerzy Ryszard Prochowicz dookreślił we wstępie, gdzie stwierdził: „Celem niniejszej pracy jest przeanalizowanie, krytyczna ocena i ustalenie wpływu Ministerstwa Obrony Narodowej, Bezpieczeństwa Publicznego i Spraw Wewnętrznych na istnienie i funkcjonowanie Wojsk Ochrony Pogranicza, na kształtowanie się struktur organizacyjnych i systemu ochrony granic, a także przedstawienie i ocena działań formacji na tle sytuacji społeczno-politycznej w latach 1945-1965”.

(z recenzji Pawła Skubisza)

Spis treści:

Wstęp   /5

Rozdział I. Granice Polski w latach 1945-1965   /13

1. Charakterystyka zachodniej granicy Polski  /16

 2. Charakterystyka południowej granicy Polski   /38

3. Charakterystyka wschodniej granicy Polski    /88

Rozdział II. Powstanie i rozwój organizacyjny Wojsk Ochrony Pogranicza w latach 1945-1965   /117

1. Organizacja WOP wrzesień 1945 - grudzień 1945   /121

2. Przemiany w organizacji WOP 1946-1948    /143

3. WOP w strukturze MBP 1949-1954   /179

5. WOP w strukturze MSW 1955-1965   /210

Rozdział III. Kadry WOP   /247

1. Korpus oficerski   /249

2. Podoficerowie zawodowi i nadterminowi   /292

3. Żołnierze służby zasadniczej   /307

Rozdział IV. System ochrony granic  /317

1. Organizacja i formy pełnienia służby granicznej w latach 1945-1948   /319

2. Przeobrażenia systemu ochrony granic w latach 1949-1955   /351

3. System ochrony granic w latach 1956-1965   /393

Rozdział V. WOP w życiu społeczno-politycznym pogranicza   /415

1. WOP w akacjach politycznych   /416

2. Współpraca WOP ze społeczeństwem, z mieszkańcami pogranicza   /460

Zakończenie   /479

Bibliografia  /483

Wykaz tabel   /513