Wojna trzynastoletnia na morzu i wodach śródlądowych

Autor: Krzysztof Gerlach

Rok wydania: 2024

Liczba stron: 149

Okładka: twarda

Format: 21,0 cm x 30,0 cm

Budowa okrętów wojny trzynastoletniej nie jest w polskiej literaturze zbyt często poruszanym zagadnieniem, mimo że sama wojna do dziś budzi duże zainteresowanie. Wynika to z wielu względów, z których najważniejsze jest wyjątkowe ubóstwo źródeł pod względem odniesień do techniki. Znajomość wydarzeń na Bałtyku czy zalewach i rzekach oraz nazw typów jednostek pływających z reguły nie pozwala na bezdyskusyjne kojarzenie owych określeń z jakimiś rzeczywistymi konstrukcjami. W rezultacie autorzy nastawieni naukowo starali się i starają uniknąć jakichkolwiek wyjaśnień; natomiast ci poświęcający się popularyzacji, swobodnie puszczali wodze fantazji, najczęściej biorąc okręty z lepiej poznanego pod tym względem okresu rozkwitu średniowiecza (XI-XIII w.), ignorując oczywisty postęp techniczny, albo osadzali w drugiej połowie XV w. karawele Kolumba czy galeony z okresu bitwy ze Szwedami pod Oliwą. Nie brak też pomysłów na podpieranie się charakterystyką jednostek z XIX w. tylko dlatego, że wiele nazw lokalnie przetrwało aż do początków XX stulecia.

Natomiast na obrazie wydarzeń tamtej wojny ciąży podejście "polityczne" i "moralne. Należało koniecznie udowadniać polską rację stanu odnośnie prapolskich praw do prasłowiańskich ziem północnych i zachodnich, za wszelką cenę zwiększać udział rdzennych Polaków w eskadrach walczących z Krzyżakami (czyniąc z tego rodzaj walk narodowowyzwoleńczych wbrew oczywistym faktom), a także przyjmować za dobrą monetę wszelkie propagandowe relacje z epoki, gdzie poczynania własnych oddziałów czy załóg były zawsze moralnie słuszne i w pełni zgodne z prawem, a identyczne poczynania przeciwnika - oburzające, zbrodnicze, bezprawne. [...]

Temat jest też ważny z innych przyczyn. Chociaż za pierwsze polskie marynarki wojenne uznaje się na ogół (nie bez powodu) flotylle kaperskie tworzone przez królów od XVI w., zaś zwycięstwo w potyczce pod Oliwą próbuje przedstawić w kategoriach wiktorii brytyjskiej pod Trafalgarem, to Polska była na morzu najsilniejsza właśnie w czasie wojny trzynastoletniej i najbliższej dekadzie po niej.

(fragment Wprowadzenia)

Spis treści:

Wprowadzenie - cel i forma opracowania  /1

Zarys techniki wojennomorskiej w II połowie XV wieku /3

Artyleria okrętowa drugiej połowy XV wieku  /5

Broń ręczna oraz uzbrojenie ochronne na żaglowcach i jednostkach wiosłowych /11

Podstawowe elementy wyposażenia - żagle, liny, pompy, kotwice, wiosła  /20

Właściwości żeglarskie /45

Typy okrętów - obraz ogólny  /47

Holk i Koga  /48

Karaka  /54

Karawela /63

Sznika  /68

Barka oraz Balinger /71

Krajer  /74

Ewer  /75

Plejta  /75

Buza  /76

Szkuta /78

Bojer  /81

Kabuser  /82

Pinka  /82

Burdyna  /83

Pram  /83

Esping /84

Korab i Korabek  /85

Łódź zalewowa /85

Nasuta  /85

Statki rybackie do połowów włokami i niewodami  /85

Inne lokalne jednostki przybrzeżne na obszarze działania Hanzy /86

Statek wiślany  /86

Prom wiślany  /89

Dubas  /89

Statek dejmowski  /90

Łódź rzeczna /90

Pychówka /90

Przystosowanie do walki jednostek pływających strefy nadbałtyckiej w połowie XV wieku /90

Załogi jednostek morskich /93

Załogi jednostek śródlądowych  /96

Życie codzienne na statkach morskich Hanzy /96

Piraci a kaprzy  /98

Taktyka walki jednostek pływających w połowie XV wieku  /104

Znaki okrętowe /105

Kalendarium - akcje jednostek pływających   /106

Rok 1454  /107

Rok 1455 /109

Rok 1456  /114

Kwestia Karola Knutssona w kontekście walk na Bałtyku  /116

Rok 1457  /118

Rok 1458  /120

Rok 1459  /123

Rok 1460  /124

Rok 1461 /127

Rok 1462 /130

Rok 1463  /132

Rok 1464  /136

Rok 1465  /140

Ostatni  rok wojny trzynastoletniej  /141

Walki na morzu po podpisaniu traktatu pokojowego  /142

Finansowanie wojny  /142

Podsumowanie techniczne  /143

Wykorzystana literatura  /144