Właściciele dworów i dworków na terenie b. woj. kieleckiego. Życie codzienne i towarzyskie, uroczystości rodzinne i religijne...

Autor: Zbigniew M. Doliwa-Klepacki

Rok wydania: 2019

Liczba stron: 272

Okładka: twarda

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

 

Spis treści:

Wstęp  /13

Rozdział I. Mieszkańcy dworów, oficyn oraz innych domów i pomieszczeń mieszkalnych na terenie folwarku  /17

1. Mieszkańcy dworów  /17

a. Kto mieszkał w dworze?  /17

b. Nazwiska właścicieli dworów  /18

c. Herby właścicieli dworów  /21

- Geneza polskich herbów szlacheckich  /21

- Nazwy i elementy składowe polskich herbów szlacheckich  /23

- Funkcje herbów  /27

- Pieczęcie (tłoki) herbowe  /28

- Pierścienie (sygnety) herbowe  /29

- Herby na zastawach stołowych służących do spożywania posiłków  /31

- Herbowe talerze i półmiski ekspozycyjne  /41

- Kartusze herbowe  /47

d. Model rodziny właściciela dworu  /47

- Relacje między małżonkami  /47

 - Relacje rodzice - dzieci  /50

- Relacje - dorosłe dzieci i ich potomkowie  /53

e. Podstawowe wartości w życiu szlachty a następnie ziemian  /53

- Wolność szlachecka /54

- Służba na rzecz Ojczyzny i jej obrona  /54

- Rodzina  /55

- Ziemia  /55

- Religia katolicka  /56

f. Wady i przywary życia szlachty, a następnie ziemian  /56

- Obrażalstwo i opilstwo części szlachty, a następnie ziemian do połowy XIX w.  /56

- Warcholstwo i awanturnictwo poważnej części szlachty - następnie ziemian  /57

- Pewna swoboda seksualna u części szlachty, a w niewielkim stopniu także u ziemian  /58

g. Ubiory  /58

- Ubiory do końca XV w.  /58

- Ubiory od XVI do końca XVIII w. a nawet dłużej  /58

- Ubiory w XIX w.  /61

- Ubiory od końca XIX w. do końca lat trzydziestych X w.  /65

h. Obsługa właściciela dworu i jego rodziny oraz służba folwarczna samego dworu  /69

i. Przynależność narodowa właścicieli majątków ziemskich na ziemiach polskich  /72

2. Mieszkańcy oficyn  /74

3. Mieszkańcy budynków mieszkalnych oraz innych pomieszczeń na terenie folwarku  /75

Rozdział II. Życie codzienne we dworze  /76

1. Przeciętny tydzień w życiu właściciela dworu i jego żony w XVIII i XIX w.  /76

a. Typowy tydzień w życiu właściciela dworu  /76

b. Typowy tydzień w życiu żony właściciela dworu  /77

2. Posiłki  /79

a. Śniadania  /80

b. Obiady  /81

c. Kolacje /82

3. Zastawy stołowe używane na co dzień przy spożywaniu posiłków  /83

4. Wieczorne spotkania rodzinne i innych domowników  /92

5. Wieczorne wspólne prace kobiet we dworze  /93

Rozdział III. Obyczaje i uroczystości w rodzinach szlachecko-ziemiańskich  /94

1. Uroczystości i obyczaje w ramach poszczególnych rodzin szlachecko-ziemiańskich  /94

a. Ziemianka w ciąży  /94

b. Chrzest  /95

c. Nadawanie imion  /96

d. Narzeczeństwo  /96

e. Ślub i wesele  /99

f. Pogrzeby  /103

g. Religijność  /105

h. Imieniny pana i pani domu  /106

i. Sylwester i Nowy Rok  /107

2. Uroczystości i obyczaje rodzin szlachecko-ziemiańskich związane  ze świętami kościelnymi  /110

a. Wigilia i Boże Narodzenie  /110

- Wigilia  /110

- Boże Narodzenie  /115

b. Wielki post  /115

- Pierwsze pięć tygodni  /115

- Niedziela Palmowa  /117

- Wielka Środa  /118

- Wielki Czwartek  /118

- Wielki Piątek  /119

- Wielka Sobota  /120

c. Święta Wielkanocne  /122

- Wielka Niedziela  /122

- Wielki Poniedziałek  /124

Rozdział IV. Życie towarzyskie szlachty - ziemian od połowy XVIII w. do końca okresu międzywojennego XX w. /127

1. Gościnność  /127

2. Gdzie przyjmowano gości?  /129

3. Bale  /130

- Typowe bale dworskie  /130

- Inne bale ziemiańskie  /135

4. Przyjęcia - biesiadowanie  /136

5. Karnawał zwany białym lub zapustami  /142

6. Zielony karnawał  /142

7. Spotkania towarzyskie  /143

a. Spotkania okolicznych ziemian z szeroko pojętej okolicy z udziałem pisarzy, poetów, malarzy, muzyków  /143

b. Spotkania towarzyskie najbliższych sąsiadów, połączone ze skromnym obiadem lub poczęstunkiem, niektóre z potańcówką  /144

c. Gry towarzyskie  /145

8. Kuligi  /146

9. Polowania  /148

10. Zawody hippiczne i inne zawody sportowe  /151

a. Zawody hippiczne  /151

b. Zawody tenisowe  /153

11. Odczyty - pogadanki w dworach  /154

12. Andrzejki  /154

13. Noc świętojańska - sobótka  /156

Rozdział V. Zarządzanie i funkcjonowanie majątku oraz folwarku dworskiego i obyczaje z tym związane  /158

1. Zarządzanie i funkcjonowanie majątku oraz folwarku dworskiego  /158

a. Rola właściciela w zarządzaniu majątkiem i folwarkiem  /158

b. Rola żony właściciela w funkcjonowaniu folwarku  /159

c. Oficjaliście /159

d. Stali i tymczasowi pracownicy najemni  /161

e. Chłopi pańszczyźniani  /162

2. Wydzierżawianie majątków  /163

3. Obyczaje związane z funkcjonowaniem majątku i folwarku dworskiego  /165

a. Poświęcenie (święcenie, objazd) pola  /165

b. Wielkanocne życzenia włościan z pisklętami dla właściciela majątku  /166

c. Żniwa i obyczaje z nimi związane /166

d. Dożynki  /167

e. Święto pieczonego kartofla /170

f. Okrężne vel wyżynki  /170

g. "Koncert" na baty  /171

h. Martwe jastrzębie nad drzwiami stajni i kurników jako "odstraszacze" drapieżników  /172

Rozdział VI. Przyspieszona ewolucja filozofii i stylu życia, zasad gospodarowania oraz obyczajów polskich ziemian od początku XIX wieku, a szczególnie od lat sześćdziesiątych tegoż wieku  /173

1. Przyczyny ewolucji zasad i stylu życia, gospodarowania i obyczajów polskich ziemian w XIX w.  /173

a. Uwłaszczenie chłopów  /173

b. Upadek Powstania Styczniowego  /174

c. Industrializacja życia gospodarczego, w tym rolnictwa na ziemiach polskich od połowy XVIII w. do końca XIX w.  /175

- Industrializacja polskich majątków ziemskich do końca XVIII w.  /175

- Przyspieszona industrializacja części średnich i większości dużych majątków ziemskich w XIX w. /176

2. Skutki przyspieszonej industrializacji dla polskich ziemian  /183

a. Zwiększenie się zadłużenia polskich majątków ziemskich w XIX w. i okresie międzywojennym  XX w.  /184

b. Zwiększenie się liczby wydzierżawianych majątków  /186

3. Przemiany w zakresie dotychczasowej filozofii i stylu życia oraz gospodarowania polskich ziemian i ich potomków  /188

a. Zmiany w dotychczasowym stylu życia większości ziemian  /188

b. Ewolucja zarządzania majątkami dworskimi  /189

c. Zmiany filozofii w zakresie wychowywania i kształcenia dzieci  /189

d. Zmiany w  zakresie zasad dziedziczenia majątku dworskiego  /192

e. Ewolucja praktyki zawierania małżeństw przez ziemian   /192

f. Rozwinięcie się wśród ziemian na dość szeroką skalę etosu działalności społecznikowskiej  /193

Uzupełnienia do wszystkich tomów

1. Zamki, pałace, dwory oraz domy w stylu dworkowym pominięte we wcześniejszych tomach:  /195

Boleścice /195/  - Chmielów /196/ - Denków /198/ - Gaj /199/ - Kazimierza Wielka  /200/ - Konary k. Klimontowa /202/  - Konary k. Wodzisławia /203/ - Leśnica /204/ - Łukowa /207/ - Nowy Staw k. Łagowa /209/ - Oficjałów /210/ - Okalina Wieś  /214/ - Ostrowiec Świętokrzyski ul. Kuźnia  /216/ - Ostrowiec Świętokrzyski - ul. Graniczna  /217/ - Ostrowiec Świętokrzyski - ul. Rzeczki /218/ - Piołunka /219/ - Radlin /221/ - Rytwiany  /222/ - Sędowice /223/ - Sprowa /224/ - Warzyn /225/ - Wygnanów /226/ - Zagórzany  /227/

2. Uzupełnienia do zamków, pałaców i dworów omówionych we wcześniejszych tomach  /229

Bodzentyn  /229/ - Boksyce  /229/ - Brzezie k. Wodzisławia  /230/ - Chmielowice  /230/  - Chocimów  /231/ - Czajęcice  /231/ - Deszno /232/ - Drochów Dolny /232/ - Jaronowice /232/ - Karsznice  /232/

 - Korytnica /233/ - Kotlice /233/ - Krzelów  /233 - Lasochów  /234/ - Lipa /234/ - Lipno /235/ - Lubycza /235/ - Ludynia /235/ - Łomno /235/ - Łowinia /236/ - Mieronice /236/ - Mnichów /236/ - Mstyczów /236/ - Oleszno /236/ - Ostoja Dworska /237/ - Pawłwice /237/ - Piotrkowice /238/ - Planta /238/ - Plechów /238/ - Podzamcze Piekoszowskie /241/ - Podzamcze Włoszczowskie /242/ - Potoczek /243/ - Przededworze /243/ Przezwody /245/ - Rakoszyn /245/ - Rembieszyce /246/ - Ruda Kościelna /246/ - Sędziszów /246/ - Słupia Jędrzejowska /247/ - Sobków /247/ - Trzciniec /247/ - Ujazd  /248/ - Wronów /248/ - Zakrzów /249/ - Złotniki /249/

Bibliografia /250

 

RCZĘŚĆ PIERWSZA Świętokrzyskie dwory i dworki miejskie  /21

Wstęp  /21

• Goźlice - plebania  /24
• Irządze - plebania /25
• Kielce - dwór Karscha na skrzyżowaniu ul. Ogrodowej i Jana Pawła II  /26
• Kielce - dworek Laszczyków przy ul. Jana Pawła II 26  /29
• Kielce - dwór Chmielewskich przy ul. Bodzentyńskiej 20  /32
• Klimontów - plebania  /33
• Koprzywnica - opatówka  /35
• Małogoszcz - plebania  /37
• Miechów - dworek "Zacisze"  /37
• Momina - plebania  /39
• Mostki - dwór nadzorcy wielkiego pieca  /40
• Opoczno - starostwo /41
• Sandomierz - dworek Ulrychów przy ul. Zamkowej 1  /43
• Sandomierz - dworek przy ul. Zamkowej 3  /44
• Sandomierz - dworek kapelana przy ul. Mickiewicza 6  /45
• Sandomierz - dworek Karpińskich przy ul. Browarnej 9  /46
• Sandomierz - dworek Skorupskich przy ul. Staromiejskiej 20  /48
• Sandomierz - plebania przy ul. Staromiejskiej 23  /50
• Sandomierz - dworek Rykowskiej przy ul. Żeromskiego 18  /52
• Sandomierz - dworek Sobolewskich przy ul. Mickiewicza 12  /53
• Sandomierz - dworek Sokołowskich przy ul. Krakowskie Przedmieście  /55
• Sandomierz - dworek Strużyńskich przy ul. Zawichojskiej 2  /56
• Sandomierz - dworek Reklewskich przy ul. Mariackiej 2  /58
• Sandomierz - dworek zwany Sufraganówką przy ul. Katedralnej 1  /60
• Sandomierz - dworek Kosów przy ul. Podole 1  /61
• Skarżysko-Kamienna - dwór nadzorcy wielkiego pieca  /62
• Starachowice - dwór nadzorcy wielkiego pieca  /64
• Staszów - dwór Radziwiłłów /65
• Szewna - zespół budynków kościelnych  /66
• Tarnawa - plebania  /68
• Wąchock - dwór  /69

CZĘŚĆ DRUGA. Budynki w stylu dworkowym i pałacowym woj. kieleckiego, budowane po 1900 r.  /72

a. Budynki mieszkalne i użyteczności publicznej w stylu dworkowym /72

 zbudowane do 1939 r.  /77

• Bodzentyn - budynek mieszkalny Świętokrzyskiego Parku Narodowego  /77
• Busko-Zdrój - budynek mieszkalny "Bagatela Mała"  /78
• Iłża - budynek mieszkalny przy wyjeździe z Iłży w kierunku Radomia  /79
• Kazimierza Wielka - dwór Niedzieli  /80
• Obrazów - budynek szkolny  /82
• Ostrowiec Świętokrzyski - budynek mieszkalny przy ul. Kuźnia 24  /83
• Ostrowiec Świętokrzyski - budynek mieszkalny przy ul. Siennieńskiej 14  /84
• Ostrowiec Świętokrzyski - budynek mieszkalny przy ul. Siennieńskiej 37  /86
• Ostrowiec Świętokrzyski - budynek mieszkalny przy ul. Siennieńskiej 47  /87
• Ostrowiec Świętokrzyski - budynek mieszkalny przy ul. Wardyńskiego 26  /88
• Ostrowiec Świętokrzyski - budynek mieszkalny przy ul. Traugutta 6  /89
• Skalbmierz - budynek banku  /90
• Solec-Zdrój - dworek "Jasna"   /91
• Solec-Zdrój - dworek "Irena"  /92
• Starachowice - "Dwór Świętokrzyski"  /93
• Starachowice - osiedle domków jednorodzinnych   /94
• Staszów - dwór Niewirowicza  /95
• Szydłów - dworek Szydłowskich  /96
• Święta Katarzyna - budynek szkolny  /97

zbudowane po 1945 r.  /99

Bieliny  /99/  - Ciekoty /99/  - Gierczyce /102/  - Gnojno /103/  - Grzegorzowice /105/  - Iłża /106/  - Jachimowice /106/  - Jędrzejów /107/  - Kawczyn /108/  - Klimontów /108/  - Koprzywnica /109/  - Kosowice /110/ - Kurozwęki /111/ - Młyczyska - dworek Staropolski  /112/  - Młyczyska - dworek "Pokuta" /113/  - Modrzejowice  /114/  - Opatów  /116/  - Ostrowiec Świętokrzyski  /116/  - Podgórze /117/  - Sarnówek Duży  /118/  - Suków /118/  - Szewna /119/

b. Karczmy, zajazdy, hotele  /121

• Bałtów - gościniec  /121
• Dwikozy - zajazd   /122
• Grzybów - zajazd   /123
• Konary - hotel   /123
• Kuczów - karczma "U Jana"  /124
• Makowiec - karczma   /125
• Modrzejowice - karczma   /126
• Nowa Słupia - karczma   /126
• Suków - karczma   /127
• Włostów - karczma   /128

c. Budynki w stylu pałacowym /130

• Busko Zdrój - pałac "Bristol" przy al. 1 Maja 1  /131
• Busko-Zdrój - pałac "Oblęgorek" przy ul. 1 Maja 19  /132
• Busko-Zdrój - zameczek "Dersława" przy ul. Mickiewicza 18  /134
• Busko-Zdrój - budynek starostwa  /135
• Irządze - budynek szkoły  /136
• Kielce - budynek hotelu "Bristol" przy ul Sienkiewicza 21  /136
• Kielce - budynek dawnego hotelu "Versal" przy ul. Sienkiewicza 31  /138
• Kielce - budynek banku przy ul. Sienkiewicza 47  /139
• Ostrowiec Świętokrzyski - pałacyk Ryllów przy ul. Czystej 10  /140
• Ostrowiec Świętokrzyski - budynek Kasy Chorych przy ul. Focha 5  /142
• Ostrowiec Świętokrzyski - budynek Poczty Polskiej przy ul. 3 Maja 12  /142
• Ostrowiec Świętokrzyski - pałacyk dyrektora Huty "Ostrowiec Świętokrzyski" przy ul. Foscha 6  /143
• Ostrowiec Świętokrzyski - budynek szkoły przy ul. Sienkiewicza 67  /144
• Pierzchnica - Dom Opieki Rodzinnej  /145
• Staszów - budynek mieszkalny  /146

CZĘŚĆ TRZECIA. Niektóre pałace, dwory i dworki oraz ich właściciele znajdujące się do 1998 r. w obrębie b. woj. kieleckiego  /147

Bąkowa Góra /147/  - Biskupice /149/  - Bobin /150/  - Dołęga /152/  - Drzewica /156/  - Dziemięrzyce  /157/  - Garnek /158/  - Giebułtów /159/  - Irządze /162/ - Janowice /164/  - Janowiczki /165/  - Kalina Wielka /167/ - Kłudno /169/  - Konary k. Wieniawy /171/  - Krzyżanowice /176/  - Książnice Wielkie /181/  - Marchocice /182/  - Morsko /184/  - Mroczków Gościnny /187/  - Nakło /188/  - Omięcin /192/  - Orońsko /193/ - Paszkowice /196/  - Popławy-Kolonia /197/  - Prymusowa - Wola /198/  - Przemyków  /201/  - Przybysławice /202/  - Przysucha /205/  - Rachwałowice /211/ - Radoszewica  /213/  - Raj /214/  - Rzemiędzice /220/  - Rzędowice /223/  - Rzuców /225/  - Sienno /227/  - Skórkowice /229/  - Sławno /230/  - Smoleń /231/  - Szczurowa /234/  - Święcice /236/  - Trojnowice /239/  - Ulesie /240/  - Wieniawia /241/  - Witów /243/  - Wygiełzów /245/  - Zarogów /247/  - Zaryszyn  /249/  - Zawada Pilicka /254/  - Zbożenna /254/  - Żuków /258/ - Żytno /259/

CZĘŚĆ CZWARTA

a. Dwory i dworki, zamki i pałace pominięte we wcześniej wydanych tomach  /263

Bilczów /263/  - Błonie /264/  - Bobrowniki /265/  - Boszki (Bożki)  /266/ - Brudzów /267/  - Brzezie k. Wodzisławia /268/  - Chrabków /273/  - Dębska Wola /274/  - Dobra /277/ - Dobrowoda /277/ - Dziaduszyce /279/  - Kawczyn /281/  - Kielce - budynek poczty /282/  - Kielce - pałac Reichelta /283/ - Kielce - gmach teatru  /284/  - Kielce - budynek biblioteki publicznej /285/  - Kielce - ratusz  /286/  - Kielce - pałacyk Tomkiewiczów /287/  - Kielce - pałacyk Saskich /288/  - Kurozwęki - rządcówka /289/  - Lasocin /290/  - Lipno /293/  - Lisów k. Morawicy /295/  - Lurowizna /296/  - Łabędziów /297/  - Mikułowice k. Buska-Zdroju /297/  - Miłoszowice /298/  - Morawica /300/  - Nagorzany /302/ - Opatów- zamek /304/  - Opatów - ratusz /305/  - Ostoja Dworcka /306/  - Ostrowiec Świętokrzyski /307/  - Owczary /308/  - Pęczelice /309/  - Podgórze k. Jędrzejowa /311/ - Podzamcze Chęcińskie /313/  - Radomice /315/  - Rzuchów /316/ - Sadowie /318/  - Sandomierz - dawny klasztor Dominikanów /319/  - Sandomierz - pałacyk  /320/  - Siesławice /320/ - Skotniki k. Buska-Zdroju /322/ - Skrzypaczowice /322/  - Słabkowice /323/  - Szczeglica /324/  - Wełecz /325/  - Wolica  /327/  - Zaborze /328/  - Zgórsko /329/

b. Uzupełnienia do zamków, pałaców i dworów omówionych we wcześniej wydanych tomach  /331

Bałków /331/  - Bałtów  /331/  - Bieganów  /331/  - Bilcza /332/ - Borkownice /332/  - Boronice /333/ - Brzeziny /333/ - Chocimów /334/ - Chruszczyna Wielka /335/  - Czajęcic  /336/  - Czarkowy /336/  - Czaryż  /337/  - Dmosice  /337/  - Drochów /337/  - Drzewica  /339/  - Gadawa  /340/  - Garbacz /341/  - Giełzów  /342/  - Gorzków /342/  - Jeleniec /343/  - Kików /343/  - Konary /343/  - Łagiewniki /344/ - Łoniów /344/ - Łopuszno /345/ - Miławczyce /346/  - Mirogonowice /346/  - Nadzów /347/ - Nieciesławice /348/  - Niemienice  /349/  - Niziny  /349/  - Obice /350/  - Ojsławice /351/ - Oleszno /351/  - Opatkowice /352/  - Opatkowiczki /352/  - Osiek /353/ - Paśmiechy /353/  - Piotrkowice-Tarnoskała /353/  - Planta /356/  - Plechów /357/  - Przededworze /357/  - Przepiórów /358/  - Radzanów /358/  - Rogów /359/  - Ruda Kościelna /359/  - Rytwiany /359/  - Sobótka /362/ - Sokola Góra /362/ - Szaniec /364/  - Szarbia Zwierzyniecka /364/  - Topola k. Kazimierzy Wielkiej /364/ - Tuczępy /365/  - Ujazd /365/  - Usarzów /366/ - Węchadłów /367/ - Widuchowa /367/  - Winiary /368/  - Włostowice /369/ - Włostów /369/  - Wójcza /371/  - Żerniki Górne ?372/

POST SCRIPTUM

Losy dworów i pałaców oraz b.ziemian z woj. świętokrzyskiego oraz niektórych z b. woj. kieleckiego po II wojnie światowej  /374

1. Losy dworów i pałaców  /374

a. Od 1944 r. do końca lat osiemdziesiątych i od początku lat dziewięćdziesiątych po dzień dzisiejszy  /374

b. Jakiego typu dwory ostały się po dzień dzisiejszy?  /377

c. Aktualne funkcje pałaców i dworów  /379

2. Losy b. ziemian  /381

a. Rugowanie z dworów  /381

b. Kierunki emigracji b. ziemian z ówczesnego woj. kieleckiego po II wojnie światowej  /382

c. Warunki zamieszkania b. ziemian po wyrugowaniu z dworu  /384

d. Praca  /385

e. Styl życia  /387

Kim są aktualni właściciele dworów i pałaców?  /390

Wybitne postacie wśród szlachty - ziemian w dziedzinie polityki, przemysłu, rolnictwa i nauki zamieszkałych na przestrzeni wieków na terenie b. woj. kieleckiego  /393

Indeks nazwisk występujących w t. III  /402

Bibliografia  /417