Władze i społeczeństwo Drugiej Rzeczypospolitej wobec bolszewickiego zagrożenia w 1920 roku

Autor: Janusz Szczepański

Rok wydania: 2022

Liczba stron: 588

Okładka: twarda

Format: 16,5 cm x 24,00 cm

W swej najnowszej monografii prof. Janusz Szczepański przedstawił wydarzenia, które – choć rozegrały się ponad sto lat temu – zadecydowały o przyszłości Polski i Europy: o ocaleniu niepodległości Rzeczypospolitej i o udaremnieniu sowietyzacji innych krajów europejskich.

Ta obszerna, bogato udokumentowana źródłowo publikacja została poświęcona działaniom władz i postawom społeczeństwa Drugiej Rzeczypospolitej w obliczu konieczności obrony ojczyzny przed najazdem bolszewickim. Autor opisał działalność polityków – niejednokrotnie skłóconych i głęboko podzielonych – którzy w nowych dla siebie warunkach niepodległości potrafili mimo wszystko pohamować swe ambicje polityczne w imię nadrzędnego interesu Rzeczypospolitej. Duży nacisk położono na ukazanie nastawienia różnych warstw społeczeństwa – ogromnie zubożonego i wykrwawionego przez I wojnę światową – do inwazji Armii Czerwonej. Czytelnik ma możliwość zapoznania się z decyzjami parlamentu, rządu, władz wojskowych i cywilnych, dzięki którym doprowadzono do powszechnej mobilizacji społeczeństwa, które dla obrony zagrożonej niepodległości stoczyło ciężką, zwycięską walkę.

Spis treści:

Wykaz najczęściej stosowanych skrótów   /9

Wstęp   /13

Rozdział I. Wojna z bolszewicką Rosją (1919 r. - marzec 1920 r.)  27 

1. Dwie koncepcje: federacji i inkorporacji   /27 

2. Zagrożenie ze Wschodu   /31 

3. Gra dyplomatyczna sowieckiej Rosji i Polski  /35 

4. Sytuacja na kresach północno-wschodnich   /40 

5. Stanowisko społeczeństwa oraz ugrupowań politycznych wobec wojny na wschodzie  /43

Rozdział II. Wyprawa kijowska   /53 

1. Przygotowania do kolejnej fazy wojny na wschodzie  /53 

2. Układ Piłsudski – Petlura   /57 

3. Operacja kijowska   /65 

4. Ugrupowania polityczne i społeczeństwo wobec sojuszu z Petlurą   /71 

5. Kontrofensywa Armii Czerwonej  /78 

6. Fiasko wyprawy kijowskiej   /82 

7. Władze i społeczeństwo wobec odwrotu wojsk polskich (druga połowa maja – czerwiec 1920 r.)  /86

Rozdział III. W kręgu decyzji Sejmu Ustawodawczego i Rady Obrony Państwa (lipiec 1920 r.)  /94 

1. Powołanie rządu Władysława Grabskiego   /94 

2. Rada Obrony Państwa   /96 

3. Kolejne działania Sejmu Ustawodawczego i partii politycznych na rzecz obronności kraju  /105 

4. Reperkusje międzynarodowe. Próby odsunięcia Józefa Piłsudskiego od władzy   /110 

5. Koalicyjny Rząd Obrony Narodowej   /123 

6. Kierownictwo resortu spraw wewnętrznych wobec bolszewickiego zagrożenia  /134

Rozdział IV. Działalność Obywatelskich Komitetów Obrony Państwa   /144 

1. Obywatelski Komitet Wykonawczy Obrony Państwa   /144 

2. Wojewódzkie Komitety Obrony Państwa  /150 

3. Zaangażowanie społeczeństwa w działalność Obywatelskich Komitetów Obrony Państwa szczebla powiatowego i miejskiego  /154

Rozdział V. Najwyższe władze wojskowe wobec bolszewickiej inwazji (lipiec 1920 r.)   /176 

1. Zmiany personalne w dowództwie Wojska Polskiego  /176

2. Pobór powszechny  /178

3. Walka z rozprzężeniem w szeregach wojska. Działalność propagandowa  /182

4. Zaciąg ochotniczy  /189

5. Wyposażenie żołnierzy. Pobór koni  /198

6. Pierwsze boje Dywizji Ochotniczej  /202

7. Dostawy broni i amunicji a sąsiedzi Polski   /205

8. Straże Obywatelskie. Związek Obrony Ojczyzny   /207

9. Przygotowania do ewakuacji  /213

Rozdział VI. Postawy społeczeństwa wobec bolszewickiego zagrożenia (lipiec – połowa sierpnia 1920 r.)   /216

1. Duchowieństwo  /217

2. Ziemiaństwo   /224

3. Sfery mieszczańsko-burżuazyjne   /231

4. Inteligencja. Młodzież studencka i szkolna. Harcerze  /234

5. Związki i organizacje społeczne. Rola kobiet   /248

6. Chłopi   /255

7. Biedota wiejska   /263

8. Klasa robotnicza   /265

9. Komuniści  /272

10. Ludność żydowska   /276

11. Ludność niemiecka i prawosławna  /286

Rozdział VII. Budowa sowieckiego aparatu władzy  /292

1. Galrewkom i Polrewkom  /292

2. Bolszewickie rządy   /304

3. Społeczeństwo wobec bolszewickich rządów  /311

Rozdział VIII. Przed rozstrzygającym bojem (pierwsza połowa sierpnia 1920 r.)   /328

1. Sytuacja na froncie  /331

2. Działania obronne władz przed Bitwą Warszawską   /341

3. Separatystyczne tendencje Wielkopolski i Pomorza  /349

4. Przygotowania władz wojskowych do obrony stolicy   /355

5. Plan stoczenia walnej bitwy z Armią Czerwoną  /363

6. Warszawa w przededniu bitwy  /370

Rozdział IX. W przełomowych dniach Bitwy Warszawskiej  /370

1. „Warszawa nasza”  /372

2. Klęska wojsk Michaiła Tuchaczewskiego w bitwie nad Wisłą   /389

3. Zaangażowanie ludności cywilnej w walkę z bolszewikami  /404

4. Ucieczka TKRP. Postawy komunistów i przedstawicieli mniejszości narodowych  /412

5. Wroga postawa Niemiec; II powstanie śląskie  /418

6. Rozmowy pokojowe w Mińsku  /422

7. W kręgu decyzji Rady Obrony Państwa i Rządu Obrony Narodowej  422

Rozdział X. Po bolszewickim najeździe   /430

1. Skutki społeczno-gospodarcze  /430

2. Konsekwencje społeczno-polityczne   /440

3. Kontrowersje wokół autorstwa planu Bitwy Warszawskiej  /458

4. Działalność najwyższych władz Drugiej Rzeczypospolitej w końcowym okresie wojny   /463

5. Pertraktacje pokojowe w Rydze   /473

Zakończenie  /486