Wileński monaster Świętego Ducha w dziejach kościoła prawosławnego

Autorka: Urszula A. Pawluczuk

Rok wydania: 2019

Liczba stron: 190

 Okładka: twarda

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

Monaster Świętego Ducha w Wilnie został założony na przełomie XVI/XVII wieku, ale jego początki sięgają czasów wielkiego księcia litewskiego Olgierda i jego drugiej żony, księżnej twerskiej Julianny. W II połowie XIV wieku mnisi założyli wspólnotę monastyczną Świętej Trójcy, na miejscu męczeńskiej śmierci w 1347 roku mnichów Antoniego, Jana, Eustachego, których Kościół prawosławny kanonizował. Do dzisiaj relikwie Świętych męczenników wileńskich są najważniejszymi, do których przychodzą wierni prawosławni w Wilnie. Pieczę nad relikwiami sprawują mnisi monasteru Świętego Ducha (…). W dziejach Kościoła prawosławnego w I Rzeczypospolitej monaster Świętego Ducha był jednym z ważniejszych. Stanowił centrum duchowe, kulturowe, oświatowe, a także charytatywne. Jego bezpośrednim przełożonym był patriarcha konstantynopolitański. Monaster miał silne zaplecze w postaci uczonych duchownych, którzy byli jego przełożonymi, a także nauczycielami w działającej przy nim szkole brackiej. Z monasterskiej drukarni wychodziły teksty polemistów prawosławnych, należących do wspólnoty Świętego Ducha bądź kończących szkołę bracką, przyszłych nauczycieli, duchownych czy wręcz biskupów. Monaster w czasach unii kościelnej był centrum opozycji przeciw Kościołowi unickiemu. Podzielił los monasterów z ziem ruskich Rzeczypospolitej po III rozbiorze Polski i znalazł się w strukturach Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego. Choć mógł zostać zamknięty przez władze carskie, to przetrwał, gdyż dostrzeżono jego wkład w dziedzictwo Kościoła prawosławnego. W nowej rzeczywistości znalazł się, kiedy powrócił do II Rzeczypospolitej. Pełnił, jak dawniej, te same role wynikające z reguły monastycznej, a ponadto prowadził działalność, która wynikała z aktualnej sytuacji Kościoła prawosławnego w Rzeczypospolitej. Życie monastyczne wspólnoty monastycznej wileńskiej Świętego Ducha jest kontynuowane do dzisiaj.

(Od autora) 

 Spis treści:

Od autora  /7

I. Prawosławie w Wilnie  /11

II. Monaster Świętego Ducha jako centrum prawosławia w Wielkim Księstwie Litewskim  /39

III. Dzieje monasteru Świętego Ducha w czasach Imperium Rosyjskiego  /95

IV. Najważniejszy z monasterów wileńskich w II Rzeczypospolitej  /121

Uwagi końcowe  /159

Literatura  /161

Spis ilustracji  /172

Spis skrótów  /174

Indeks osobowy  /175