Wileńska prasa konspiracyjna 1939 - 1945

Autor: Jacek A. Żurawski

Rok wydania: 2022

Liczba stron: 478

Okładka: twarda

Format: 16,5 cm x 23,5 cm

Publikacja Wileńska prasa konspiracyjna 1939-1945, autorstwa Jacka A. Żurawskiego, pod redakcją Tadeusza Skoczka, wydana została przez Muzeum Niepodległości w serii wydawniczej Biblioteka Kwartalnika „Niepodległość i Pamięć”. W niniejszej pracy zaprezentowano realizację badań naukowych, poświęconych prasie konspiracyjnej w latach 1939-1945. Autor w 7 rozdziałach opisuje jak wyglądał konspiracyjny ruch wydawniczy, który działał w czasach okupacji sowieckiej na Kresach Wschodnich II RP zarówno podczas pierwszej okupacji w latach 1939-1941, jak i po wkroczeniu na nie Rosjan w 1944. Jacek A. Żurawski pracując nad tym tematem badawczym, opierał się na badaniach archiwalnych, a także na opublikowanych katalogach prasy konspiracyjnej. Czytelnik po zaznajomieniu się z treścią niniejszej publikacji może zgłębić wiedzę na temat: dziejów Wilna w latach 1918-1945, prasy wileńskiej przed upadkiem II Rzeczypospolitej, legalnej prasy polskiej (1939-1940) i sowieckiej prasy polskojęzycznej (1940-1941) w Wilnie oraz rozwoju ilościowego wileńskiej prasy konspiracyjnej. Ponadto autor w swoich rozważaniach opisał geografię wydawniczą wileńskiej prasy konspiracyjnej, a także konkretne redakcje, drukarnie, które prosperowały w tamtym okresie.

Podsumowanie publikacji Wileńska prasa konspiracyjna 1939-1945, stanowi ostatni rozdział tej książki: Analiza zawartości wileńskiej prasy konspiracyjnej. Autor przedstawia w nim m.in. rolę prasy konspiracyjnej w życiu okupowanego społeczeństwa, stosunki polsko-litewskie oraz zwalczanie propagandy hitlerowskiej i komunistycznej za pomocą walki cywilnej na łamach omawianej wcześniej prasy.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Wstęp  /7

Rozdział 1. Z dziejów Wilna 1918-1945  /15

1.1. Wilno przed odzyskaniem niepodległości przez Polskę w 1918 roku. Spór polsko-litewski o miasto  /15

1.2. Wilno w latach 1939-1941 - charakterystyka sytuacji miasta i jego mieszkańców w obliczu zmieniających się okupantów (ZSRR - Litwa - ZSRR  /17

1.3. Wilno pod okupacją niemiecką 1941-1944  /34

1.4. Ponownie pod władzą sowiecką 1944-1945  /57

Rozdział 2. Prasa wileńska przed upadkiem II Rzeczypospolitej  /71

2.1. Prasa polska w Wilnie przed rokiem 1918  /71

2.2. Prasa polska w Wilnie w latach 1918-1939  /75

2.3. Prasa wileńska w okresie kampanii wrześniowej 1939 roku  /81

Rozdział 3. Legalna prasa polska (1939-1940) oraz sowiecka prasa polskojęzyczna (1940-1941) w Wilnie  /109

3.1. "Kurier Wileński" i "Goniec Codzienny" (1939-1940)  /109

3.2. Prasa w języku polskim wydawana przez okupanta sowieckiego  /140

3.2.1. Uwagi wstępne - "prasa w języku polskim" czy "prasa gadzinowa"?  /140

3.2.2. Sowiecka prasa w Wilnie we wrześniu 1939 roku  /145

3.2.3. Prasa gadzinowa w okresie drugiej okupacji sowieckiej (1940-1941)  /147

3.3. Prasa w obozach internowanych. Między prasą legalną a konspiracyjną  /161

Rozdział 4. Rozwój ilościowy wileńskiej prasy konspiracyjnej  /167

4.1. Prasa konspiracyjna - próba definicji zjawiska  /167

4.2. Rozwój ilościowy prasy konspiracyjnej  /171

Rozdział 5. Geografia wydawnicza wileńskiej prasy konspiracyjnej  /189

5.1. Wydział Propagandowo-Prasowy - Biuro Informacji i Propagandy - BiP polowy - Polskie Biuro Informacyjne  /189

5.2. Wydział Informacji i Prasy Okręgowej Delegatury Rządu  /206

5.4. Wydział Informacji i Prasy Wileńskiej Koncentracji Demokratycznej  /211

5.4. Wydawnictwa partii i ugrupowań politycznych działających poza WKD  /213

5.5. Podziemie komunistyczne  /218

5.6. Organizacje młodzieżowe  /219

5.7. Wileńskie getto  /222

5.8. Oddziały partyzanckie  /223

5.9. Wydawnictwa prywatne  /224

Rozdział 6. Redakcje, drukarnie, kolportaż  /225

6.1. Wydawnictwa Biura Informacji i Propagandy oraz Polskiego Biura Informacji Okręgu Wileńskiego ZWZ-AK  /225

6.1.1. "Niepodległość. Organ Ziemi Wileńskiej"  /226

6.1.2. "Nasza Wieś" /235

6.1.3. "Biuletyn Nasłuchu Radiowego"  /236

6.1.4. Wydawnictwa BiP-u polowego /238

6.1.5. Wydawnictwa Polskiego Biura Informacji POLBIN /240

6.2. Wydawnictwa Wydziału Informacji oraz Propagandy Okręgowej Delegatury Rządu w Wilnie /241

6.2.1. "Polski Tygodnik Radiowy" /241

6.3. Wydawnictwa Wileńskiej Koncentracji Demokratycznej /242

6.3.1. "Droga Wolności", "Polska Ludowa", "Jednością silni"  /242

6.4. Wydawnictwa organizacji podziemnych działających poza ZWZ-AK oraz Delegaturą Rządu /246

6.4.1. "Polski Biuletyn Informacyjny" Organizacji Polski Walczącej /246

6.4.2. "Jutro Polski" oraz "... Póki My Żyjemy" - wydawnictwa Akcji Ludowej  /247

6.5. Wydawnictwa podziemia komunistycznego /249

6.5.1. "Sztandar Wolności" i inne tytuły podziemia komunistycznego /249

6.6. Wydawnictwa młodzieżowych organizacji konspiracyjnych /252

6.6.1. "Za Naszą i Waszą Wolność" organ Związku Wolnych Polaków  /252

6.6.2. Pisma Związku Harcerstwa Polskiego /256

6.6.3. "Sztandar Wolności" - pismo Partii Patriotycznego Polskiego Narodu /257

Rozdział 7. Analiza zawartości wileńskiej prasy konspiracyjnej /259

7.1. Rola prasy konspiracyjnej w życiu okupowanego społeczeństwa /259

7.2. Wilno - miasto polskie, sowieckie czy litewskie?  271

7.3. Stosunki polsko-litewskie /279

7.4. Codzienność okupowanego Wilna /295

7.5. Walka cywilna na łamach prasy konspiracyjnej. Zwalczanie propagandy hitlerowskiej i komunistycznej /312

7.6. Stosunki polsko-sowieckie oraz powojenny ład w Europie /357

7.7. Wizja wolnej Polski w prasie konspiracyjnej  /381

7.8. Inne formy propagandy - tajna radiostacja, ulotki, druki zwarte /388

Epilog. Działalność wydawnicza 5. i 6. Wileńskiej Brygady AK (1945-1946) /397

Aneks. Katalog wileńskiej prasy konspiracyjnej /401

Spis tytułów /457

Bibliografia /459