Wielkie Pomorze. Wierzenia i religie

Świat ludzi to również świat Tajemnicy. Od pierwocin cywilizacji człowiek poszukiwał uzasadnienia dla swojego bytu, pragnął nadrzędnego sensu i poczucia harmonii. Na takie potrzeby już najdawniejsze społeczności odpowiadały, widząc ją we wszechmocnej naturze, panującej nad ludźmi siłami wody, ziemi, powietrza i ognia. Inni sądzili, że człowiek znajduje się w rękach bogów, co prawda objawiających się w słońcu, deszczu czy wietrze, lecz od nich niezależnych, przebywających poza nimi. Jeszcze inni wierzyli w jednego Boga, który jako byt absolutny ustanowił początek i zaplanował koniec… Wszystkie te postawy odnajdujemy w tradycjach kulturowych Pomorza, wszystkie domagają się namysłu i konsekwentnych badań, które tylko częściowo monografią niniejszą wypełniamy…
Podstawowe założenia wieloletniego projektu badawczego pt. Wielkie Pomorze polegają na interdyscyplinarnych studiach dotyczących tożsamości kulturowej, terytorialnej i narodowej tego regionu, rozumianego jako historyczne krainy rozciągające się pomiędzy dolnym biegiem Wisły na wschodzie a rzeką Reknitz na zachodzie, pomiędzy wybrzeżem Bałtyku na północy a linią rzek Noteci i Warty oraz historycznymi granicami Brandenburgii i Meklemburgii na południu. Po rozważeniu problematyki mitu przestrzeni Pomorza, kwestii tożsamości kulturowej oraz opisie najciekawszych ośrodków pomorskiej kultury artystycznej, przyszedł czas na analizy wierzeń i konfesji religijnej. Autorzy prezentowanej tutaj książki czynili to nie tylko odnosząc się do tradycji katolickiej i protestanckiej, ile i przy uwzględnieniu mniejszych liczebnie grup mennonitów czy żydów. Pojawiły się także dociekania dotyczące pomorskich kultów przedchrześcijańskich. Wszystkie wymieniane tutaj cele badawcze ukazują wieloaspektowe zjawiska rzeczywistości życia duchowego i religijnego Pomorza głównie za pomocą literatury polskiej, niemieckiej i kaszubskiej. Niejedyne to wszakże podejście, ponieważ problematykę naszą sytuujemy również w przestrzeni językoznawstwa czy muzyki (ze wstępu).

Spis treści:

Daniel Kalinowski, słowo wstępne /5

Cezary Obracht-Prondzyński. Religijne praktyki Pomorzan: analiza zachowań w sali mikro  /11

Adela Kuik-Kalinowska. Święte siły natury. O kilku motywach w literaturze kaszubskiej   /24

Przedchrześcijańskie tradycje duchowe /35

Rafał Fołtyn. Weles, Trzygłów. Czernobog. Kult podziemi i zaświatów u Słowian nadbałtyckich /37

Jowita Kęcińska-Kaczmarek. Na literackim styku pogaństwa i chrześcijaństwa w powieściach historycznych (Rychliński, Bądkowski, Grabski, Kaczmarek)  /58

Zuzanna Szwedek-Kwiecińska. Ile poganina w chrześcijaninie? Wokół powieści historycznych Lecha Bądkowskiego  /72

Krystyna Lewna. Wątki słowiańskie w prozie Jana Drzeżdżona  /106

Katarzyna Szymańska. Obrazy czarownicy w literaturze pomorskiej w kontekście wierzeń słowiańskich  /128

Dziedzictwo chrześcijaństwa  /145

Heiko Wartenberg. Die pommersche Erweckungbewegung und ihre Auswirkungen auf der preubischen Slaat  /147

Anne Mareike Schonle. Evagelische Kirche in Brasilien - gestern und heute  /161

Jan Turkiel. Mennnici - rekonesans po ideach. Biblijny Ger - menninita?  /177

Bożena Bugajna. Obrazy Boga w poezji kaszubskiej (motyw stworzenia)  /186

Mariusz Domański. Wydawnictwa wyznaniowe środowiska słupskiego /200

Monika Zytke. Twórczość sakralna Andrzeja Cwojdzińskiego  /228

Andrzej Chludziński. Niebo, piekło i ich wysłannicy w nazewnictwie pomorskim /241

Religijność i odpowiedzialność  /265

Małgorzata Grzywacz. Przestrzenie religijności ewangelickiej na Pomorzu Zachodnim w kontekście niemieckiego protestantyzmu okresu międzywojennego. Przyczynek do badań nad reprezentacjami regionalnymi tzw. aryjskiego chrześcijaństwa /267

Joanna Flinik. Wiara w służbie państwa. Literacki obraz społeczeństwa pomorskiego a ideologia narodowego socjalizmu w niemieckojęzycznej prozie pomorskiej /290

Daniel Kalinowski. Na rozstaju. O pismach religijnych rabina Maxa Josepha  /303

Mirosława Borzyszkowska-Szewczyk. Żydowskie topografie pamięci miast pomorskiego pogranicza /326

Hans-Udo Vogler. Dietrich Bonhoeffer. Christ, Pfarrer im Winderstand gegen Hitler /348

Okruchy pamięci. Fotografie z wystawy  /361

Fotografie konferencyjne /375