Wieczna prośba i dziękczynienie. O symbolicznych relacjach między sacrum i profanum

Autor: Jowita Jagła

Rok wydania: 2009

Liczba stron: 443

Okładka: twarda

Format: 17,00 cm x 24,5 cm

Uwaga - przetarta, zarysowana okładka; przybrudzenia grzbietu

Książka jest pierwszą na gruncie polskiej historii sztuki próbą szerszej prezentacji „kultury wotywnej” i „gestu wotywnego”. Przedstawienia wotywne z terenu Polski Centralnej stają się jedynie pretekstem do wnikliwego opisu historii i ikonografii darów wotywnych. Bogata różnorodność wotów, a także ich powszechna i trwała obecność w religijnym rytuale kolejnych stuleci pozwala dostrzegać w akcie wotywnym jeden z głównych czynników wyrażających relacje między światem człowieka a boskim. Książkę wzbogaca interesujący materiał ilustracyjny.

Spis treści:

Wprowadzenie /9 

1.Tradycja składania darów wotywnych  

Rozwój gestu wotywnego 15  

Wota starożytne (ciało zredukowane i scalone) /15

Wieczny Asklepios /22

Chrystus Lekarz i Niebiańska Apteka /27

Święci i moc lecznicza /39

„Lecznicza” świętość /39

Wotum a relikwie – konfrontacja i dialog (ciało chore wobec ciała uświęconego) /45

Upowszechnienie darów wotywnych /49

„Asortyment wotywny” (materiał, forma, treść) /51

Wota woskowe /51

Ryt opasywania, zawiązywania /55

Wota żelazne, żelazne figurki, łańcuchy /63

Wota srebrne /66

Tablice wotywne, wota malowane /67

Rozwój gestu wotywnego w Polsce /75

Wota książęce i królewskie /75

Wota woskowe /79

Wota metalowe i srebrne /82

Wota jasnogórskie /85

Wota malowane /91

2.Wota metalowe 

Niebo i Ziemia – przenikanie, łączność, odrębność /103

Chmury, kotara, zasłona, theatrum sacrum /103

Giganci  /109

Kwiaty jak relikwie /110

Arma Christi /112

Gesticulatio /115

Mowa ubioru, strój osobisty, strój paradny /117

„Umniejszeni” i „wywyższeni” wobec Matki Boskiej, czyli o cudownej sukience, która nie wszystkich osłania /121

Dziecko /128

Filozofia dzieciństwa. Pielęgnacja, opieka, leczenie, wychowanie /128

Zawijaki – argumenty medyczne i historia niewoli dziecięcej /137

Ikonografia /140

Zwierzę – istota szczególna /147

Funkcja gospodarcza, zwyczaje lecznicze i ochronne /147

Wota animalistyczne /157

Tajemnica znaku /165

Ciało fragmentaryczne, ciało drastyczne, ciało odkupione /165

Anatomiczne, ukryte choć jawne  /167

Członki najbliższe /170

Moja głowa, twarz moja /172

Zęby, robaki, ból i zaklęcie /173

Oczy, które patrzą – spojrzenie w tajemnicze zwierciadło /186

Ropuchy, węże, glisty /192

Ropucha, symbol Luxurii i Avaritii /197

Osobiste zwierzę Frau Welt i towarzysz Śmierci /202

Ropucha w aspekcie medycznym – macica wędrująca, ropucha w ujęciu religijno-magicznym /205

Ropuchy wotywne /208

„Węże brzuszne” i „brzuszne żaby” /213

Strzały zarazy /213

Historyczny rys epidemiczny /220

Symboliczne strzały /230

Strzały przynależne świętym /237

O sercu płonącym i gorejącym /237

Serce – moralność, sumienie /239

Średniowieczna symbolika serdeczna, atrybut miłości /239

Mistyka serca, średniowieczne korzenie, ikonografia /242

Nowożytny rozwój kultu Serca Jezusa /248

Serce – barokowy emblemat /251 

III. Wota malowane  

Człowiek i Istota Boska /261  

„Wędrujące” wotum. Od cudu przez cudowne miejsce do cudownego obrazu /261

Cud /261

Miejsce /266

Obraz jako zastępnik obrazu /269

Obraz i człowiek /271

W procesji ku przebłaganiu /273

Przypadków ludzkich nieograniczenie /278

NieMOC kołtuna i inne lewiczyńskie cuda /278

Fenomen kołtuna w teoriach medycznych  /285

Kołtun ludowy – przyjaciel czy wróg? /294

Dwa światy, dwa czasy /297

Portret „świętych wotywnych” /307

Święty Roch – pielgrzym epidemicznego świata /307

Święty Wincenty Ferreriusz – Anioł Apokalipsy /314

Święty Antoni Padewski – cudotwórca, kaznodzieja, wizjoner 331 

Zakończenie /350 

Miejsca zachowania omawianych wotów (mapa) /353 

Summary /354 

Bibliografia 357 

Źródła publikowane i niepublikowane /357

Katalogi Zabytków Sztuki w Polsce /358

Opracowania /360

Indeks osób /404 

Spis ilustracji /426 

Ilustracje kolorowe /42

 Ilustracje czarno-białe /431