Wczesnośredniowieczna Wiślica Nowe badania nad wczesnośredniowieczną architekturą kamienną w Wiślicy

Autorki: Nina Glińska, Aneta Rutkowska

Redaktor naukowy serii: Przemysław Urbańczyk

Rok wydania: 2020

Liczba stron: 415 plus płyta CD

Okładka: twarda

Format: 21,00 cm x 29,5 cm

Seria: Origines Polonorum, Tom XIV

Uwagi - okładka z niewielkimi przetarciami, wgniecione narożniki

Origines Polonorum to wieloletni program wydawniczy, którego celem jest opubliko­wanie serii monografii, będących rezultatem zrealizowanego w latach 1999–2004 projek­tu badawczego Komitetu Badań Naukowych „Ziemie polskie na przełomie tysiącleci”, który koordynował Instytut Archeologii i Etnologii PAN. Pozwolił on na opracowanie i weryfikację wyników prac wykopaliskowych przeprowadzonych w najważniejszych ośrodkach średniowiecznej Polski. Powstało wówczas kilkanaście opracowań ważnych dla nowoczesnej interpretacji genezy państwa polskiego. Seria Origines Polonorum udo­stępnia szerokiemu gronu badaczy ten bogaty materiał źródłowy oraz nowe opracowa­nia. Osiem pierwszych tomów sfinansowała Fundacja na rzecz Nauki Polskiej. Począwszy od tomu IX, tj. od 2016 roku, program realizuje Instytut Archeologii i Etnologii PAN w ra­mach grantu przyznanego przez Narodowy Program Rozwoju Humanistyki.

Rozpoczęte ponad 70 lat temu badania archeologiczne w Wiślicy przyniosły spektakularne wyniki. Dzięki nim udało się zrekonstruować rozwój ośrodka, który miał ogromne znaczenie dla dziejów i kultury średniowiecznej Polski, i w którym powsta­ły dzieła architektury i sztuki romańskiej unikatowe w skali Europy. Jego historia rozpoczęła się od grodu, którego początki odnosić można co najmniej do czasów czeskich wpływów w Małopolsce. Następnie stał się on ważnym punktem na mapie państwa pierwszych Piastów, a potem stolicą wiślickiego księstwa i siedzibą Kazimie­rza Sprawiedliwego, zyskując miano urbs famesissima in regno hechitarum. Rangę tę po­twierdziły odkrycia na Regii, gdzie odsłonięto relikty średniowiecznego ośrodka rezydencjonalno-sakralnego. W kolejnym etapie rozwoju było to otoczone murami miasto lokacyjne z zamkiem królewskim, które rozkwitło w dobie gotyku. Prezentowana monografia jest opracowaniem materiałów z obydwu grodzisk, zwią­zanych z nimi osad i cmentarzysk, które we wczesnym średniowieczu współtworzyły wiślicki kompleks osadniczy. Zawierając nową interpretację źródeł i dokumentacji z badań „milenijnych”, dokonaną w konfrontacji z wynikami późniejszych prac we­ryfikacyjnych i ratowniczych, przywraca ona problematykę badawczą Wiślicy do mediewistycznego dyskursu naukowego.

Spis treści:

O autorkach  /9

Wstęp  /11

I.Lokalizacja stanowisk archeologicznych w Wiślicy na tle środowiska przyrodniczego  /15

II. Zarys dziejów Wiślicy we wczesnym średniowieczu w świetle danych historycznych /19

III. Historia badań i stan archeologicznej bazy źródłowej   /25

III.1. Wstęp /25

III.2. Stanowisko 1 – Grodzisko „na łąkach”  /28

III.3. Stanowisko 2 – Regia  /33

III.4. Stanowisko 3 – Kolegiata    /39

III.5. Stanowisko 4 – Ulica Batalionów Chłopskich i Plac Solny  /42

III.6. Stanowisko 6 – Kościół św. Marcina  /45

III.7. Stanowisko 7 – Mury Miejskie  /46

III.8. Stanowisko 1 w Gorysławicach  /48

III.9. Uwagi końcowe  /49

IV. Zabytki wydzielone  /51

IV.1 Monety  /51

ІV.2. Ozdoby i elementy stroju  /56

ІV.3. Broń  /64

ІV.4. Przedmioty codziennego użytku  /65

ІV.5. Pozostałe przedmioty  /72

V. Naczynia ceramiczne  /85

V.1. Podstawy analizy opisowej  /85

V.2. Grupy surowcowe  /87

V.3. Technika formowania naczyń  /101

V.4. Stylistyka form naczyń  /105

V.5. Typologia brzegów  /114

V.6. Zdobnictwo naczyń  /118

V.7. Znaki garncarskie  /123

V.8. Chronologia zespołów ceramicznych   /126

V.9. Podsumowanie  /127

VI. Uwagi o chronologii wczesnośredniowiecznych materiałów archeologicznych z Wiślicy  /155

VII. Wyniki badań w Wiślicy w świetle reinterpretacji dokumentacji wykopaliskowej i materiału zabytkowego  /161

VII.1. Stanowisko 1 – Grodzisko „na łąkach”  /161

VII.2. Stanowisko 2 – Regia  /204

VII.3. Stanowisko 3 – Kolegiata  /252

VII.4. Stanowisko 4 – Ulica Batalionów Chłopskich  /268

VII.5. Stanowisko 6 – Kościół św. Marcina  /281

VII.6. Stanowisko 7 – Mury Miejskie  /286

VII.7. Stanowisko 1 w Gorysławicach  /286

VII.8. Podsumowanie  /290

VIII. Nowe badania nad wczesnośredniowieczną architekturą kamienną w Wiślicy (Aneta Bukowska)  /299

VIII.1. Odkrycia, interpretacje i datowanie budowli  /299

VIII.2. Budowla A – tzw. palatium I  /304

VIII.3. Budowla В – tzw. rotunda z konchami  /313

VIII.4. Budowla С – tzw. palatium II  /323

VIII.5. Budowla D – tzw. rotunda z apsydą  /327

VIII.6. Datowanie reliktów architektury kamiennej „Regii” i ich kontekst chronologiczno-kulturowy  /330

Early mediewal Wiślica. Wczesnośredniowieczna Wiślica. Urbs famosissima in regno Lechitarum  /347

Bibliografia  /353

Indeks osób  /373

Indeks geograficzny i etniczny  /380

Spis ilustracji i tabel  /388

Zawartość płyty CD

Katalog źródeł archeologicznych

– Tabele K.1–K.5; K.7–K.12, K.14–K.20, K.22, K.25–K.27

Rozdział V. Naczynia ceramiczne

– Ryciny V.27–28; V.32–V.34

– Tablice V.27–V.104

– Tabele V.2-V.9; V.12-V.22

- Aneks V.1: Wyniki analizy składu chemicznego ceramiki z Wiślicy (H. Młodecka)

- Aneks V.2: Analiza składu chemicznego próbek gliny z wypału eksperymentalnego (H. Młodecka)

Rozdział VII. Wyniki badań w Wiślicy w świetle reinterpretacji dokumentacji wykopaliskowej i materiału zabytkowego

- Ryciny VІІ.3, VII.5, VII.9, VII.34, VІІ.36, VІІ.38

- Tablice VІІ.37–VІІ.65

- Aneks VII.1: Próbki zapraw pobranych z budowli romańskich na wiślickiej „Regii” (H. Młodecka)