Warszawskie nekrologi prasowe 1939-1945 Wybór - analiza - opracowanie

Autorka: Aneta Anna Czarnecka

Rok wydania: 2024

Liczba stron: 528

Okładka: twarda

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

Czym jest nekrolog? To szczególny rodzaj ogłoszenia. I choć może się to wydać zaskakujące, za pomocą niewielu słów mówi nam o zmarłym bardzo dużo: od imienia i nazwiska zmarłego zaczynając, poprzez jego lata życia, dokonania, przyczynę zgonu, na obrządku pogrzebowym kończąc. Tym bardziej zaskakuje, że nekrolog zajmując tak ważne miejsce w systemach współczesnej komunikacji społecznej, do tej pory nie był przedmiotem szczegółowej analizy ze strony badaczy.

Uwagi te dotyczą zwłaszcza okresu II wojny światowej, kiedy ta forma komemoracji zmarłego przeszła w Polsce, a szczególnie w Warszawie, znaczącą ewolucję. Stołeczne nekrologi prasowe z tej epoki to prawdziwa skarbnica wiedzy o dawnych warszawianach, ich obyczajach i języku, emocjach, strachu, poczuciu beznadziejności, ale także odwagi, nadziei i wiary w zwycięstwo. Odnosi się to także do tragizmu, bohaterstwa i martyrologii czasów, w których przyszło im żyć, pracować, cierpieć, walczyć i umierać.

Autorka niniejszego opracowania podjęła wysiłek analizy nekrologu warszawskiego okresu wojny i okupacji, szczególny nacisk kładąc na czas powstania warszawskiego. Przedmiotem jej badań stała się zarówno warstwa językowa i literacka nekrologu, jak i sfera socjologiczna i historyczna tej formy wypowiedzi. Ogromną zaletą monografii jest bogaty materiał ilustracyjny i źródłowy, odnoszący się do samych nekrologów, ale także do cytatów z pamiętników, relacji i raportów, przy wykorzystaniu bogatej literatury historycznej dotyczącej jej niespokojnej epoki.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Wstęp /9

1. Warszawa w latach 1939-1945 

1.1. Ludność Warszawy /17

1.1.1. U progu wojny  /17

1.1.2. Zmiany demograficzne w latach 1939-1945  /25

2. II wojna światowa i śmierć mieszkańców Warszawy w wyniku działań wojennych

2.1. Obrona Warszawy 1939  /31

2.2. Terror niemiecki  /43

2.3. Getto oraz powstanie w getcie  /50

2.4. Egzekucje uliczne na przełomie lat 1943/1944  /55

2.5. Powstanie warszawskie  /58

2.6. Odbudowa  /72

3. Wokół śmierci 

3.1. W wyniku złych warunków życia  /77

3.2. Szpitale  /87

3.3. Świątynie, nabożeństwa pogrzebowe  /95

3.4. Grzebanie zmarłych  /97

4. Warszawskie nekrologi prasowe z września 1939

4.1. Funkcjonowanie i rola prasy warszawskiej we wrześniu 1939 /109

4.2. Socjologiczno-kulturowo-funeralny kontekst warszawskich nekrologów prasowych z września 1939 /116

4.3. Elementy stałe i elementy zmienne warszawskich nekrologów prasowych z września 1939  /140

4.4. Specyfika warszawskich nekrologów prasowych z września 1939  /151

5. Warszawskie nekrologi prasowe z "Nowego Kuriera Warszawskiego" (1939-1945)

5.1. Funkcjonowanie i rola "Nowego Kuriera Warszawskiego" (1939-1945)  /165

5.2. Specyfika warszawskich nekrologów prasowych z "Nowego Kuriera Warszawskiego"  /175

5.3. Analiza językowo-kulturowa warszawskich nekrologów prasowych z "Nowego Kuriera Warszawskiego"  /216

5.4. Elementy stałe i elementy zmienne warszawskich nekrologów prasowych z "Nowego Kuriera Warszawskiego"  /235

6. Warszawskie nekrologi prasowe z okresu powstania warszawskiego

6.1. Funkcjonowanie i rola konspiracyjnej prasy warszawskiej i prasy z okresu powstania warszawskiego  /243

6.2. Odrębność historyczno-kulturowo-obyczajowa warszawskich nekrologów prasowych z okresu powstania warszawskiego /274

6.3. Elementy stałe i elementy zmienne warszawskich nekrologów prasowych z okresu powstania warszawskiego  /303

6.4. Specyfika warszawskich nekrologów prasowych z prasy powstańczej (1944)  /320

7. Warszawskie nekrologi prasowe z "Życia Warszawy" (1944-1945)

7.1. Funkcjonowanie i rola "Życia Warszawy" w latach 1944-1945  /335

7.2. Socjologiczno-kulturalno-funeralny kontekst warszawskich nekrologów prasowych z "Życia Warszawy" w latach 1944-1945 - analiza  /342

7.3. Elementy stałe i elementy zmienne w warszawskich nekrologach prasowych z "Życia Warszawy" (1944-1945)  /397

7.4. Specyfika warszawskich nekrologów prasowych z "Życia Warszawy" (1944-1945)  /403

Zakończenie  /451

Wykaz skrótów  /459

Bibliografia  /461

Literatura dodatkowa  /466

Czasopisma  /468

Prasa z września 1939 r.  /469

Prasa powstańcza 1944 r.  /469

Prasa okupacyjna  /470

Prasa pookupacyjna  /470

Spis map  /471

Spis ilustracji ze zbiorów Archiwum Państwowego w Warszawie  /473

Spis ilustracji ze zbiorów Archiwum Akt Nowych w Warszawie  /475

Spis ilustracji ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego  /476

Spis ilustracji ze zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego  /476

Spis rzeczy /477

Streszczenie /479

Summary /483

Indeks osobowy /487