WIELKOPOLSKA NA MORZU. Szkice historyczne i współczesne

Autor: Mariusz Borowiak

Rok wydania: 2023

Liczba stron: 592

Okładka: twarda

Format: 21,5 cm x 30,0 cm

Książka ta jest zbiorem blisko 90 szkiców historycznych i współczesnych poświęconych związkom Wielkopolski z morzem na przestrzeni od X do XX wieku. Wielkopolska jest obszarem, który od innych terenów Polski wyodrębnia szereg rozmaitych, ważkich czynników, m.in. decydująca jego rola w procesie kształtowania się państwa, odmienności w strukturze gospodarczej i społecznej, pewne różniące od innych regionów cechy geograficzne i jego granice administracyjne. Z punktu widzenia niezorientowanego w temacie czytelnika, pojawia się tu bowiem bardzo ważne pytanie: – gdzie równinna kraina zwana Wielkopolską, a gdzie morza i oceany? Jak się jednak okazuje, Wielkopolanie od najdawniejszych czasów byli ciekawi otaczającego ich świata i czynili to z bardzo różnych pobudek.

Jest to pierwsze tego typu opracowanie, które ukazuje sylwetki polskich ludzi morza pochodzących z Wielkopolski, dzieje statków i okrętów noszących nazwy Poznania oraz innych miast, rzek i jezior Wielkopolski. Książka przybliża także zasługi przedsiębiorstwa armatorskiego „Biały Orzeł”, roli Poznania w rozwoju naszej współczesnej gospodarki morskiej i tym podobnym zagadnieniom. Praca, choć oparta na źródłach archiwalnych i literaturze przedmiotu, ma charakter popularny i utrzymana jest w bardzo przystępnej formie.

Bohaterowie niniejszej książki żyli z morza i dla morza. Tak w dużym skrócie można powiedzieć o postaciach, które przemierzając nieznane szlaki świata w sposób szczególny i na trwałe zapisały się w świadomości Polski i Polaków. O niektórych z nich, szczególnie tych, którzy żyli na przełomie średniowiecza i czasów nowożytnych i wzięli udział w licznych peregrynacjach od najbliższych do najodleglejszych zakątków świata, mamy ulotne informacje.

Mariusz Borowiak - jeden z najbardziej znanych polskich pisarzy morskich. Autor ponad 100 książek oraz broszur o tematyce wojenno-morskiej. Współautor haseł do słowników i encyklopedii oraz blisko 700 artykułów w kraju i za granicą. Jego artykuły prasowe i książki były pretekstem do przygotowania licznych reportaży radiowych i telewizyjnych. Prezes Stowarzyszenia Wyprawy Wrakowe. Członek The Explorers Club w Nowym Jorku

Spis treści:

Od autora  /11

Prolog  /15

1. Wielkopolanie w erze wielkich odkryć geograficznych   /21

1.1. Poznańscy żeglarze   /21

1.2. Cierpienia w drodze do grobu Chrystusa   /26

1.3. Kasztelan gnieźnieński pierwszy na „szlaku korzennym”  /32

1.4. Mieszczanin poznański, który zajął się eksportem zboża i budową statków  /35

1.5. Propagatorzy myśli morskiej w Polsce w XVI w.   /38

1.6. Podróże morskie Andrzeja Czarnkowskiego i Pawła Działyńskiego  /42

2. Związki Wielkopolski z morzem   /45

2.1. Komandorzy poznańscy na Malcie w walce z Turkami  /45

2.2. Senior braci czeskich i pisarz historyczno-polityczny  /50

2.3. Jana Smoguleckiego misja z żelaznym listem  /53

2.4. Admirał wojsk holenderskich  /54

2.5. Orientalista na kontynencie afrykańskim   /61

2.6. Zapomniany lekarz we flocie rosyjskiej   /62

2.7. Waleczny legionista ze Smoszewa   /63

2.8. Morskie przypadki hrabiego Raczyńskiego   /68

2.9. Jaki ojciec, taki syn   /71

2.10. Pierwszy w dziejach Polak, który odbył podróż morską naokoło świata  /73

2.11. Generałowie wojsk polskich  /77

2.12. Śródziemnomorska tułaczka /81

2.13. Wojenne przygody (w znacznej części morskie) legionisty z Kołaczkowic   /84

2.14. „Piekło na wodzie”   /88

2.15. Niespokojny duchem podróżnik   /91

2.16. Człowiek niepospolity  /92

2.17. Pierwszy Polak w Paranie  /96

2.18. Poszukiwacze złota z poznańskim rodowodem  /98

2.19. Wielkopolanie w Kamerunie  /101

2.20. Amerykański wynalazca i pionier żeglugi podwodnej  /108

2.21. Wielkopolanie w kraju kangurów  /112

2.22. Dalsze losy wielkopolskich wychodźców w Ameryce Południowej  /122

2.23. „Admirał znad Gopła” /129

2.24. Lekarz okrętowy i podróżnik  /131

2.25. Z Krobi w wielki świat  /135

2.26. Łodzią z Poznania na Bałtyk /138

2.27. Szaleństwo młodości  /144

2.28. Zamorskie peregrynacje profesora Pawłowskiego  /147

2.29. Marynarz, ziemianin, patriota /154

3. Wielkopolanie w granatowym marynarskim mundurze  /157

3.1. W szeregach marynarzy cesarskiej niemieckiej floty wojennej  /158

3.2. Korsarze z przypadku /177

3.3. Marynarze w Powstaniu Wielkopolskim 1918-1919 /182

3.4. Twórcy polskiej hydrografii morskiej  /194

3.5. Długoletni szef Kierownictwa Marynarki Wojennej   /206

3.6. Bezkompromisowy dowódca Floty  /218

3.7. Człowiek szeregu talentów  /229

3.8. Dowódca placówki „Przystań” na Westerplatte  /237

3.9. Bohaterski dowódca 31. Baterii Artylerii Nadbrzeżnej na Helu  /242

3.10. Najlepszy śpiewak wśród marynarzy i najlepszy marynarz wśród śpiewaków  /254

3.11. Ofiara niemieckiej nienawiści  /260

3.12. Cios w plecy  /267

4. Poznaniacy i Wielkopolanie jako marynarze w czasie II wojny światowej na morzu (Szwecja i Wielka Brytania)   /275

4.1. Ucieczka z oblężonego Helu do Szwecji  /275

4.2. Tragedia „polskiego diabła” pod Narwikiem   /281

4.3. Wielkopolanie na ORP Orzeł  / 288

4.4. Wojenne losy Wojtkowiaka   /313

4.5. Bohaterski lekarz z niszczyciela ORP Burza  /322

4.6. Na Piorunie przeciwko okrętom Kriegsmarine  /326

4.7. Marynarz z Lubasza   /335

4.8. Podwodniak z Ostrowa Wielkopolskiego   /341

4.9. Adiutant morski generała Sikorskiego  /350

4.10. Zauroczony polskim morzem  /358

4.11. Waleczni z Orkana  /367

4.12. Komandor „Johny” z Poznania   /375

4.13. Bosman z fali radiowej   /382

4.14. Kawalerowie Krzyża Walecznych ze Ślązaka  /387

4.15. Józef Bartosik w polskiej i brytyjskiej flocie wojennej   /397

5. Pod banderą marynarki handlowej  /405

5.1. Amerykański statek Poznań i kpt. ż.w. Maksymilian Zygmunt Kowalski  /407

5.2. Towarzystwo Żeglugi Polskiej „Biały Orzeł” w Poznaniu i statek Józef Englich  /409

5.3. Naczelnik Urzędu Marynarki Handlowej w Wolnym Mieście Gdańsku   /411

5.4. Kapitan pionierskiej floty   /413

5.5. Jedna z najwybitniejszych postaci polskiej gospodarki morskiej  /420

5.6. Dwie drogi ludzi morza   /425

5.7. Propagatorzy żeglugi morskiej   /426

5.8. Kariera morska Haremzy w Marynarce Handlowej  /427

5.9. Absolwent Szkoły Morskiej w Tczewie  /431

5.10. Człowiek nietuzinkowy  /438

5.11. Pierwsza Dama Floty Alianckiej i słynny dowódca Kromania  /441

5.12. Niezwykły człowiek – lekarz okrętowy z Sobieskiego  /451

5.13. Zbigniew Jasiński. Od marynarza do emigranta  /457

5.14. Kapitan żeglugi na morskiej fali  /460

6. Statki polskiej marynarki handlowej o nazwach wielkopolskich /465

6.1. Statki pod polską banderą 1919-1945  /465

6.2. Flota „wielkopolska” pod biało-czerwoną po 1945 r.  /474

7. Okręty Polskiej Marynarki Wojennej o nazwach wielkopolskich   /491

7.1. Okręty II Rzeczypospolitej   /491

7.2. Współczesne jednostki pływające PMW /501

8. Wielkopolska morzem stoi  /511

8.1. Budowniczowie portu w Gdyni  /511

8.2. Dwie nieszczęśliwe siódemki   /516

8.3. Inspirator obchodów „Święta Morza”    /519

8.4. Wybitni animatorzy polskiego okrętownictwa i znawca prawa morskiego  /523

8.5. Admirałowie   /526

8.6. Historycy, pisarze i badacze spraw morskich i polskiej marynistyki   /530

8.7. Morski Sienkiewicz  /535

Załączniki   /541

Bibliografia /557

Źródła fotografii  /573

Indeks nazwisk /575