W świecie stalinowskich zbrodni. Ukraina w latach czystek i terroru (1934-1938) w obserwacjach i analizach MSZ oraz wywiadu ...

Autor: Robert Kuśnierz

Rok wydania: 2013

Ilość stron: 426

Oprawa: twarda

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

Uwaga - delikatnie wgniecione narożniki

"Celem niniejszej publikacji jest zatem przedstawienie stanu wiedzy MSZ i wywiadu wojskowego II RP na temat wydarzeń rozgrywających się za Zbruczem oraz, w jaki sposób wiedza ta była wykorzystywana. Praca ma układ problemowo-chronologiczny. Obejmuje zasadniczo lata 1934-1938. Rok 1934 r., jeżeli analizujemy sowiecką politykę wobec chłopów, jest pierwszym rokiem pogłodowym, w którym wieś po niewyobrażalnym ciosie, którym był hołodomor, zaczęła bardzo powoli podnosić się z upadku. Natomiast jeżeli analizujemy sytuację polityczną, to musimy przypomnieć, że w końcu 1934 r., w Leningradzie, doszło do zabójstwa Siergieja Kirowa. Po morderstwie w Związku Sowieckim zaczął się etap masowych czystek i narastającego terroru, który osiągnąwszy swoje apogeum w latach 1937-1938, został wyhamowany wraz z odwołaniem z Łubianki szefa NKWD ZSRS, Nikołaja Jeżowa, w listopadzie 1938 r. Autor zasadniczo trzymał się zarysowanego kresu, jednak czasami, starając się naświetlić kompletny obraz opisywanego problemu i uzyskać zamierzony efekt badawczy, było konieczne sięgnięcie do okresu wcześniejszego – jak w analizie sytuacji wsi po Wielkim Głodzie, sowieckiej polityki narodowościowej czy wyznaniowej lub w celach porównawczych pewnych aspektów, jak np. sytuacji polskich placówek konsularnych na początku i końcu lat trzydziestych XX w.

Praca dotyczy Sowieckiej Ukrainy. Jednak czasami rozszerzono analizę do wydarzeń zachodzących w Rosji, jeżeli wspomniane wydarzenia inicjowały jakąś nową kampanię represyjną, jak np. wspomniane zabójstwo Kirowa, procesy moskiewskie czy proces Tuchaczewskiego. Analizując mechanizmy propagandowe, autor czasami opisał niektóre charakterystyczne zjawiska typowe dla całego państwa sowieckiego. Niekiedy w celu pokazania, jak wyglądała sytuacja Ukrainy na tle sytuacji ogólnozwiązkowej, przekroczono ramy geograficzne, porównując sytuację wsi rosyjskich i ukraińskich, infrastrukturę drogową, sytuację bytową ludności wiejskiej". (Ze Wstępu)

Spis treści:

Wstęp  /5

Rozdział 1. Warunki pracy oraz funkcjonowanie polskich konsulatów na Ukrainie w latach trzydziestych XX w.  /26

1.1. Sytuacja placówek do 1936 r.  /26

1.2. W okresie krwawych rządów Jeżowa  /46

1.2.1. Spór o prasę prowincjonalną  /49

1.2.2. Ograniczenie odwiedzin petentów i izolowanie konsulatów  /50

1.2.3. Pobicia i prowokacje  /54

1.2.4. Polskie retorsje  /61

1.2.4.1. Próby werbunku pracowników polskich placówek w ZSRS  /72

1.2.4.2. Pozorna normalizacja  /78

1.3. Stosunki wewnętrzne w polskich konsulatach  /85

1.4. Sytuacja innych placówek konsularnych  /91

Rozdział 2. Sytuacja na wsi   /100

2.1. Wieś po Wielkim Głodzie  /100

2.2. Sytuacja w kołchozach  /114

2.3. "Poprawa" sytuacji chłopów  /127

Rozdział 3. Życie codzienne w miastach  /136

3.1. Wygląd zewnętrzny miast  /136

3.1.1. Drogi  /147

3.2. Sytuacja bytowa ludności  /150

3.2.1. Kolejki  /150

3.2.2. Problem mieszkaniowy  /160

3.2.3. Zarobki i ceny  /162

3.2.4. Restauracje i stołówki  /175

3.3. Ruch stachanowski  /179

3.3.1. "Maksymalna eksploatacja robotnika"  /179

3.3.2. Krach idei Stachanowa  /186

3.3.3. Stosunek robotników do współzawodnictwa pracy  /192

3.3.4. Bezpieczeństwo pracy  /196

Rozdział 4. Wielka Czystka  /199

4.1. Zabójstwo Kirowa i  nowa fala represji  /199

4.2. Poszukiwanie trockistów  /216

4.3. Represje wobec dygnitarzy komunistycznych  /245

4.4. Nastroje społeczne i stosunek ludności do represji wobec partii  /254

4.4.1. Strach, bierność i apatia   /254

4.4.2. Stosunek do represji wobec komunistów  /257

4.4.3. Propaganda szeptana i inne przejawy oporu  /260

4.4.4. Nastroje wojenne  /265

4.5. Wszechobecne represje jeżowszczyzny  /267

4.6. Represje na wsi  /279

4.6.1. Procesy otwarte  /279

4.6.2. Operacja kułacka 00447  /286

4.7. Represje wobec Polaków  /289

4.8. Represje wobec innych narodowości  /312

Rozdział 5. Walka z religią  /318

5.1. "Religia to opium dla mas"  /318

5.2. W trosce o przyszłość Kościoła katolickiego - polskie inicjatywy konsularne i kościelne  /323

5.2.1. Zagłada Kościoła  /326

5.3. Represje wobec innych religii  /334

5.3.1. Represje wobec prawosławnych  /334

5.3.2. Represje wobec protestantów i rabinów  /337

5.4. Udział wiernych w nabożeństwach  /340

Rozdział 6. Sowiecka propaganda  /344

6.1. Rzeczywistość propagandowa i rzeczywistość realna  /344

6.1.1. W sprawie zsowietyzowania polskiej mniejszości narodowej  /351

6.1.2. Wojna domowa w Hiszpanii  /354

6.2. Analiza sowieckiej prasy - ważnego źródła wiedzy o Związku Sowieckim  /355

6.3. Konstytucja i wybory parlamentarne  /358

6.4. Stosunek ludności do kampanii propagandowych  /360

Podsumowanie  /365

Bibliografia  /368

Indeks osób  /386

Aneks  /397