W ogrodzie cnót, wad i grzechów Problematyka cnót w wybranych średniowiecznych kronikach klasztornych na Śląsku i w Czechach

Autorka: Aleksandra Filipek-Misiak

Rok wydania: 2016

Liczba stron: 280

Okładka: twarda

Format: 17,0cm x 24,00 cm

Praca podejmuje tematykę cnót i wad, która jest analizowana na podstawie trzech kronik powstałych na Śląsku i w Czechach w drugiej połowie XIII i w XIV w. - tzw. Księgi henrykowskiej, Kroniki Zdziarskiej (większej) i Katalogu opatów żagańskich. Aleksandra Filipek-Misiak tworzy katalogi cnót i wad cechujących grupy społeczne i jednostki występujące we wspomnianych kronikach, by na tej podstawnie zrekonstruować koncepcję cnót, którą posługują się autorzy analizowanych kronik. Jest przy tym świadoma, że przeniknięcie od "świata tekstów" kronik do świata wyobrażeń ich autorów jest możliwe tylko w ograniczonym zakresie. Tak jak katalogi cnót i wad Autorka zestawia w sposób niebudzący zastrzeżeń, z wykorzystaniem rozległej literatury nie tylko dotyczącej dziejów dziejopisarstwa, lecz również socjologicznej, teologicznej itd., tak odtworzenie koncepcji cnót powiodło się tylko w części, co nie oznacza, że takowych autorzy analizowanych dzieł nie znali. Podjęta przez Autorkę tematyka była właściwie do tej pory niedostrzegalna w historiografii polskiej, stąd oryginalne wyniki jej pionierskich studiów należy uznać za bardzo interesujące, otwierające nowe pole dla interdyscyplinarnych badań mediewistycznych.

(dr hab. W. Mrozowicz, prof. UWr)

Spis treści:

Przedmowa  /11

Wstęp  /13

I. Cel i metoda pracy  /13

1. Cel  /13

2. Metoda  /14

II. Podstawowe pojęcia /16

1. Wartościowanie  /16

2. Cnoty  /18

3. Cnoty a wady i grzechy  /27

4. Rozumienie cnót, ich gradacja oraz problemy źródłotwórcze  /29

III. Źródła  /31

1. Księga henrykowska  /31

1.1. Datacja i autorstwo  /31

1.2. Gatunek i struktura Księgi henrykowski  /34

1.3. Tradycja rękopiśmienna i wydania  /35

1.4. Stan badań nad Księgą henrykowską  /36

2. Cronica Domus Sarensis i Kronika Zdziarska  /38

2.1. Datacja i autorstwo  /38

2.2. Gatunek i struktura  /39

2.3. Tradycja rękopiśmienna i wydania  /40

2.4. Stan badań nad Kroniką Zdziarską  /41

3. Catalogus abbatum Saganensium /Katalog opatów żagańskich  /42

3.1. Datacja i autorstwo  /42

3.2. Gatunek i struktura  /44

3.3. Wydanie i tradycja rękopiśmienna  /45

3.4. Stan badań nad Katalogiem opatów żagańskich  /45

3.5. Kronika kanoników regularnych a kroniki cysterskie  /48

IV. Dotychczasowe badania nad zagadnieniem cnót i wad w średniowieczu  /48

Rozdział 1. Cnoty w kronice henrykowskiej oraz katalogu biskupów  /53

I. Pierwsza część kroniki  /53

1. Mnisi  /55

Podsumowanie podrozdziału 1  /57

2. Notariusz Mikołaj  /58

Podsumowanie podrozdziału 2  /63

3. Książęta /63

Podsumowanie podrozdziału 3  /71

4. Kler świecki i zakonny  /72

5. Rycerze /75

Podsumowanie podrozdziału 5 /80

6. Mieszkańcy wsi  /81

Podsumowanie podrozdziału 6  /82

7. Mieszczanie  /83

Podsumowanie analizy części I kroniki henrykowskiej  /83

II. Katalog henrykowski biskupów wrocławskich  /86

1. Biskupi  /86

Podsumowanie podrozdziału 1 /88

2. Kanonicy /89

Podsumowanie podrozdziału 2  /90

Podsumowanie analizy części II kroniki  /91

III. Druga część kroniki henrykowskiej  /92

1. Mnisi /92

Podsumowanie podrozdziału 1 /94

2. Książęta  /95

Podsumowanie podrozdziału 2  /101

3. Rycerze  /102

Podsumowanie podrozdziału 3  /109

4. Mieszczanie  /110

Podsumowanie podrozdziału 4 /1112

5. Chłopi  /112

6. Kler świecki  /113

Podsumowanie części III  /114

Rozdział 2. Cnoty w Kronice Zdziarskiej  /119

1. Mnisi /120

1.1. Zbiorowość  /120

1.2. Jednostki  /121

Podsumowanie podrozdziału 1 /129

2. Rycerze  /131

Podsumowanie podrozdziału 2  /147

3. Kler świecki  /148

Podsumowanie podrozdziału 3  /150

4. Władcy  /150

Podsumowanie podrozdziału 4  /153

Podsumowanie rozdziału drugiego  /153

Rozdział 3. Cnoty w Katalogu opatów żagańskich  /157

1. Kanonicy  /159

1.1. Zbiorowość  /159

1.2. Jednostki  /167

Podsumowanie podrozdziału 1  /195

2. Fundatorzy i ich spadkobiercy  /197

Podsumowanie podrozdziału 2  /208

3. Władcy  /209

Podsumowanie podrozdziału 3  /221

4. Kler świecki i zakonny  /222

Podsumowanie podrozdziału 4  /229

5. Rycerze  /229

Podsumowanie podrozdziału 5  /231

6. Mieszczanie  /231

Podsumowanie podrozdziału 6  /233

7. Chłopi  /233

Podsumowanie podrozdziału 7  /236

Podsumowanie rozdziału trzeciego  /236

Zakończenie  /241

Bibliografia  /249

Wykaz ważniejszych skrótów  /267

Indeks osób  /269

Summary  /279