W europejskiej wspólnocie cysterskiej

Autorka: Anna Galar

Rok wydania: 2014

Liczba stron: 636

Okładka: twarda

Format: 16,5 cm x 23,5 cm

Seria: Cisterium Mater Nostra studia et documenta 2

Uwaga! Okładka posiada nieznaczne zarysowania, nieznacznie przykurzone kartki na brzegach

Prezentowana publikacja to kolejny tom serii „Cistercium Mater Nostra. Studia et Documenta”, kontynuującej w formie książkowej tradycję cieszącego się dużym uznaniem czasopisma „Cistercium Mater Nostra. Historia – Tradycja – Kultura”, powstałego z inicjatywy cystersów mogilskich i grona krakowskich historyków oraz historyków sztuki i architektury, zajmujących się dziejami zakonu.

Książka jest niewątpliwie jedną z nielicznych w historiografii europejskiej tak wszechstronną próbą prezentacji zagadnień odnoszących się do kontaktów cystersów z ziem polskich z Kapitułą Generalną w Cîteaux. Autorka oparła swoją rozprawę na wnikliwej analizie materiałów źródłowych – uchwał Kapituły Generalnej, zakonnych tekstów normatywnych, akt finansowych, relacji z podróży – pozyskanych podczas niezwykle szerokiej kwerendy w archiwach polskich (Gdańsk, Kraków, Lublin, Mogiła, Pelplin, Poznań, Warszawa, Wrocław) i zagranicznych (Berlin, Cîteaux, Dijon, Paryż, Troyes), rozbudowanej dzięki dogłębnej znajomości dostępnej literatury przedmiotu.

Niewątpliwą pomoc w odbiorze pracy, której tematyka obejmuje imponujący przedział czasowy XII-XVIII wieku, stanowią liczne zestawienia tabelaryczne, wykresy oraz mapy syntezujące i systematyzujące opracowywane przez autorkę zagadnienia. Uzupełnieniem głównego wywodu jest obszerne streszczenie anglojęzyczne oraz indeksy.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Wstęp /11

1. Cel, zakres oraz założenia badawcze pracy /11

2. Opactwa cysterskie na ziemiach polskich w strukturach zakonnych /17

3. Stan badań nad udziałem cystersów w Kapitule Generalnej /21

4. Charakterystyka źródeł /29

4.1. Zakres i wyniki kwerendy  /30

4.2. Akta Kapitul Generalnych (statuty, ordinationes, wykazy obecnych, protokoły) /37

4.3. Zakonne akta finansowe /45

5. Konstrukcja pracy /48

6. Terminologia i odwołania do źródeł /50

Rozdział I. Funkcjonowanie Kapituły Generalnej jako najwyższej władzy w zakonie cysterskim /53

1. Geneza cysterskiej Kapituły Generalnej /54

2. Okres klasycznego centralizmu (XII w. - lata trzydzieste XIV w.)  /58

2.1. Okres pionierski - od kapituły konwentualnej z udziałem opatów do Kapituły Generalnej opatów w Citeaux (pierwsza połowa XII w.) /58

2.2. Okres konsolidacji - ku suwerennej władzy najwyższej (druga połowa XII w.) /68

2.3. Okres dojrzały (1202-lata trzydzieste XIV w.) /75

2.4. W obliczu kryzysu (lata trzydzieste XIV w. - 1408) /82

3. Dążenia do restauracji jedności zakonu (1409-koniec XV w.) /86

3.1. Próby reorganizacji struktury zakonu /871

3.2. Regionalne reformy niezależne od Kapituły Generalnej /89

3.3. Wzmocnienie pozycji opata Citeaux w zakonie - polityka Jana X de Cirey (1476-1501) /90

3.4. Działania reformatorskie Kapituły Generalnej /93

4. Stopniowa utrata wpływów ( XVI-XVIII w.) /95

4.1. Załamanie regularności Kapituły Generalnej w XVI wieku /95

4.2. W kręgu reform potrydenckich (1563-1623)  /97

4.3. Walka obserwancji - zakłócenie procesu odgórnych reform w zakonie cysterskim (1623-1665) /101

4.4. Ku restauracji autorytetu Kapituły Generalnej - bulla In Suprema papieża Aleksandra VII z 1666 roku /106

4.5. Pretensje protoopatów do współrządzenia zakonem (1667-1786)  /108

4.6. Epilog /114

Rozdział II. Charakterystyka uczestnictwa te cysterskich Kapitulach Generalnych od XII do XIV wieku /117

1. Ewidencja obecności i nieobecności na średniowiecznych Kapitulach Generalnych /118

2. Podstawa źródłowa do badań nad uczestnictwem w cysterskich Kapitułach Generalnych do 1408 roku /121

2.1. Statuty Kapituły Generalnej /123

2.2. Zakonne rejestry wpłat kontrybucji z lat 1337-1347 /125

3. Zasady uczestnictwa w Kapitułach Generalnych do 1408 roku /126

3.1. Przyczyny nieobecności - usprawiedliwione i nieusprawiedliwione  /127

3.2. Procedura usprawiedliwiania nieobecności /129

3.3. Kary za nieobecność /131

3.4. Przywileje zwalniające opatów zagranicznych z dorocznej obecności na Kapitule Generalnej /135

4. Ogólna frekwencja na Kapitułach Generalnych od XII wieku do 1408 roku /148

5. Podsumowanie /159

Rozdział III. Cystersi z ziem polskich na Kapitułach Generalnych od XII do XIV wieku /161

1. Cystersi z ziem polskich na Kapitułach Generalnych przed 1190 rokiem /161

2. Cystersi z ziem polskich na Kapitułach Generalnych w latach 1190-1299  /164

2.1. Informacje o cystersach z ziem polskich w statutach Kapituły Generalnej /164

2.2. Potwierdzone obecności /180

2.3. Obecności bardzo prawdopodobne /183

2.4. Obecności spodziewane  /192

2.5. Nieobecności /204

2.6. Próba rekonstrukcji wykazu cystersów z ziem polskich obecnych na Kapitułach Generalnych w XIII wieku /207

2.7. Wnioski /210

3. Cystersi z ziem polskich na Kapitułach Generalnych w latach 1300-1408 /219

3.1. W latach 1300-1336 w świetle dokumentów i kronik  /219

3.2. W latach 1337-1347 w świetle zakonnych rejestrów wpłat kontrybucji  /221

3.3. W latach 1347-1408 w świetle dokumentów i kronik  /229

3.4. Wnioski /231 

Rozdział IV. Charakterystyka uczestnictwa w cysterskich Kapitułach Generalnych XV do XVIII wieku /233

1. Podstawa źródłowa do badań nad uczestnictwem w cysterskich Kapitułach Generalnych w latach 1409-1786 /234

1.1. Akta Kapitul Generalnych (statuty, wykazy obecnych opatów, ordinationes) /234

1.2. Zakonne rejestry wpłat kontrybucji z lat 1403-1427 11499-1516 /238

2. Zasady uczestnictwa w Kapitulach Generalnych od XV do XVIII wieku  /241

2.1. Przed powstaniem wikariatów w latach 1409-1584 /241

2.2. Po powstaniu wikariatów w latach 1601-1786  /250

3. Ogólna frekwencja na Kapitulach Generalnych w latach 1409-1786 /253

4. Podsumowanie /271

Rozdział V. Cystersi z metropoli gnieźnieńskiej na Kapitułach Generalnych od XV do XVIII wieku /273

1. Cystersi z metropolii gnieźnieńskiej na Kapitulach Generalnych w latach 1409-1584 /27,3

1.1. Informacje źródłowe o cystersach z metropolii gnieźnieńskiej na Kapitulach Generalnych w latach 1409-1584 /278

1.2. Próba rekonstrukcji wykazu cystersów z metropolii gnieźnieńskiej obecnych na Kapitulach Generalnych w latach 1409-1584 /302

1.3. Wnioski /346

2. Cystersi z metropolii gnieźnieńskiej na Kapitulach Generalnych w latach 1601-1786 /351

2.1. Cystersi z opactw polskich na Kapitułach Generalnych w latach 1601-1786 /352

2.2. Cystersi z opactw śląskich na Kapitułach Generalnych w latach 1601-1786 /359

2.3. Wnioski  /363

Rozdział VI. W drodze do Citeaux i z powrotem  /367

1. Podstawa źródłowa do badań nad podróżami na Kapituły Generalne do Citeaux /368

2. Przygotowania do wyjazdu na Kapitulę Generalną /375

2.1. Wybór delegatów i opracowanie spraw  /375

2.2. Dokumenty i listy przydatne w podróży /377 

2.3. Dobór towarzyszy i przygotowanie ekwipunku /380 

3 . Środki transportu, prędkość i czas podróży /385 

4. Trasa podróży do Citeaux i z powrotem /388 

4.1. Wybór szlaku /388 

4.2. Rekonstrukcja szlaku podróży /390 

5. Zakwaterowanie i wyżywienie w trakcie podróży /408 

6. Czas wolny w trakcie podróży /414 

7. Koszty podróży /423 

8. Znaczenie podróży do Citeaux /426 

9. Podsumowanie  /435

Rozdział VII. W Citeaux na Kapitule Generalnej /441

1. Podstawa źródłowa do badań nad obradami Kapituły Generalnej i pobytem w Citeaux  /442

2. Osoby przyjeżdżające na Kapitułę Generalną do Citeaux  /446

2.1. Opaci-pełnoprawni uczestnic  /446

2.2. Towarzysze opatów: konwersi, słudzy świeccy, mnisi  /447

2.3. Mnisi-pełnomocnicy opatów i delegaci prowincji /450

2.4. Osoby spoza zakonu /453

2.5. Liczba przybyszy w Citeaux w czasie Kapituly Generalnej /455

3. Miejsce i termin Kapituly Generalnej /456

4. Przyjazd do Citeaux /458

5. Program dnia i etykieta w Citeaux /462

6. Warunki gościny w Citeaux w czasie Kapituły Generalnej /466

6.1. Zakwaterowanie /466

6.2. Wyżywienie  /470

6.3. Opieka nad końmi /475

7. Obrady Kapituły Generalnej  /478

7.1. Miejsce obrad /478

7.2. Harmonogram obrad na Kapitule Generalnej w średniowieczu  /480

7.3. Harmonogram obrad na Kapitule Generalnej w czasach nowożytnych /485

7.4. Procedura obrad /448

7.5. Etykieta obrad /493

8. Kompetencje i mechanizm powoływania urzędników Kapituły Generalnej /496

8.1. Przewodniczący obrad /496

8.2. Definitorzy /497

8.3. Pozostałe urzędy /500

8.4. Dobór urzędników Kapituły Generalnej /505

9. Cystersi z historycznych ziem polskich jako urzędnicy Kapituł Generalnych  /517

9.1. Przed powołaniem wikariatów - do końca XVI w. /517

9.2. Cystersi polscy jako urzędnicy Kapituł Generalnych w XVII i XVIII wieku  /517

9.3. Cystersi śląscy jako urzędnicy Kapituł Generalnych w XVII i XVIII wieku  /521

9.4. W porównaniu do innych delegacji zagranicznych /523

10. Czas wolny w Citeaux /531

11. Podsumowanie /539

Zakończenie /541

Summary  /553

Wykaz skrótów /565

Bibliografia  /569

Spisy tabel, wykresów, ilustracji i map /599 

Indeks osób /605

Indeks nazw geograficznych i topograficznych /619