W cieniu starcia totalitaryzmów. Losy Górnoślązaków w XX wieku

Autor: Mateusz Paszenda

Rok wydania: 2025

Liczba stron: 392

Okładka: miękka 

Format: 16,0 cm x 23,0 cm

Publikacja ta opisuje codzienność wojenną i powojenną Górnego Śląska w pamięci najstarszych mieszkańców tego regionu podczas II wojny światowej. Składa się ona z dwóch części. W pierwszej z nich – Wspomnienia o czasie trudnym i przemilczanym – przedstawiam obraz codzienności przedwojennej, wojennej oraz powojennej mieszkańców Górnego Śląska na terenie powiatu rybnickiego, części powiatu wodzisławskiego oraz raciborskiego. Jest to jak dotąd temat, którego zasoby źródłowe się nie wyczerpały, a nawet jest wprost przeciwnie. Cały czas badacze opisują coraz bardziej złożone procesy i zagadnienia, jakich świadkami była tutejsza społeczność autochtoniczna, z wykorzystaniem tzw. „historii mówionej”.

Prezentowane w tej części wspomnienia poruszają takie zagadnienia jak:
• opis i ocena wydarzeń sprzed 1939 r.,
• przebieg życia codziennego podczas II wojny światowej, ze szczególnym uwzględnieniem lat 1939 oraz 1945,
• kwestie narodowościowe i  miejsce ludności autochtonicznej w państwie,
• stosunki międzysąsiedzkie,
• szkolnictwo,
• wojenne losy członków rodzin osób badanych,
• osobiste doświadczenia związane z wojną,
• próba oceny własnych doświadczeń z  perspektywy kilku dziesięcioleci. 

(fragment Wstępu)

Spis treści:

Przedmowa /7

Wstęp  /14

Podziękowania  /21

CZĘŚĆ I . WSPOMNIENIA O CZASIE TRUDNYM I PRZEMILCZANYM  /23

Regina Złoty  /24

Natalia Badura  /39

Jan Procek  /57

Erna Rzeszutek  /80

Agnieszka Rusok  /90

Agata Kolarczyk  /104

Paweł Kołek  /111

Irena Figura  /123

Krystyna Podleśny  /145

Emilia Smyczyk  /159

Tadeusz Kruczek  /174

CZĘŚĆ II. GÓRNY ŚLĄSK I JEGO MIESZKAŃCY. HISTORIA I ŚWIAT ICH ŻYCIA  /190

Historia Górnego Śląska jako klucz do zrozumienia wydarzeń z lat 1939–1945  /191

Śląsk w wiekach średnich  /191

Śląsk w rozgrywce regionalnych potęg. Epoka nowożytna  /193

Niemiecka siła w epoce krwi i żelaza 1870–1914  /198

Zanim opadną liście z drzew. Wielka Wojna 1914–1918  /206

Górnośląskie Karlusy w Armii Kajzera 1914–1918  /211

Walka o śląską duszę pomiędzy Polską i Niemcami 1918–1922  /232

Trudne sąsiedztwo i wewnętrzne problemy. II Rzeczpospolita i Republika Weimarska/III Rzesza 1918–1939  /250

„Finis Poloniae” 1939 r.  /271

Zagadnienie Niemieckiej Listy Narodowościowej 1940–1945  /278

Górnośląskie Karlusy w Wehrmachcie 1939–1945  /284

Pozorna cisza przed dramatem 1943–1945  /298

„Złoto Stalina”. Działania wojenne na Górnym Śląsku w 1945 r.  /308

Tragedia 1945 r. Grabież mienia i demontaże zakładów przemysłowych. Wywózki ludności. Sowiecki terror  /316

Powojenny dramat na Górnym Śląsku 1945–1946  /331

Zakończenie  /368

Aneks metodologiczny  /373

Przedmiot, cel i problemy badawcze  /373

Metody, techniki i narzędzia badań  /375

Organizacja i przebieg badań  /378

Wnioski końcowe  /380

Bibliografia  /383