Upadek Robespierre'a. Ostatnie 24 godziny terroru

Autor: Colin Jones

Rok wydania: 2025

Liczba stron: 688

Okładka: twarda

Format: 16,3 cm x 23,5 cm

Pod rządami Terroru liczy się każda godzina 
Wybija północ. Wycieńczony po pięciu latach rewolucji Paryż śpi. Ale jedna osoba nie może zmrużyć oka. W mieszkaniu przy rue Saint-Honoré 366 Maximilien Robespierre drży o swoje życie. I słusznie.
9 thermidora roku II – a więc 27 lipca 1794 roku – przeszedł do historii jako moment upadku Robespierre’a. Tylko co tak naprawdę się wtedy wydarzyło? W jaki sposób rewolucja pożarła jedno ze swoich najważniejszych dzieci? Jakim cudem Robespierre, który postulował „despotyzm wolności nad tyranią”, sam skończył jako tyran?
Upadek Robespierre’a to studium przewrotu, który dokonał się w samym sercu rewolucji. Colin Jones korzysta z tysięcy zapisków – w tym ponad 200 mikrorelacji dotyczących tej konkretnej doby pochodzących z oficjalnego śledztwa przeprowadzonego kilka dni później. Z tych fragmentów, zeznań i wspomnień wyłania się – godzina po godzinie, kwadrans po kwadransie – dzień, który wstrząsnął rewolucyjną Francją.

Studium przewrotu, który wstrząsnął Wielką Rewolucją Francuską

Książka „Upadek Robespierre’a. Ostatnie 24 godziny Terroru” autorstwa cenionego historyka Colina Jonesa to fascynujące studium jednej z najbardziej dramatycznych dób w historii. Ta wyjątkowa analiza nie tylko odpowiada na pytanie, co tak naprawdę stało się 9 thermidora roku II, ale również wnikliwie bada, jak doszło do tego, że rewolucja pożarła jedno ze swoich najważniejszych dzieci. To obowiązkowa lektura dla każdego, kto interesuje się historią Francji i chce zrozumieć, jak doszło do tego, że człowiek, który postulował „despotyzm wolności nad tyranią”, sam stał się tyranem.

Książka „Upadek Robespierre’a” to dzieło, które opiera się na setkach mikrorelacji i zeznań, by wyczerpująco odtworzyć wydarzenia rozgrywające się na przestrzeni decydujących minut. Autor, wykorzystując swoje doświadczenie, wiedzę i pokaźnie zgromadzone źródła, tworzy opowieść, która porywa czytelnika niczym najlepszy thriller polityczny. To historia pełna intryg, spisków i zaskakujących zwrotów akcji, która pozwala na nowo spojrzeć na jeden z kluczowych momentów w historii Francji. Co naprawdę wydarzyło się podczas rewolucji francuskiej? I czego możemy nauczyć się z tych zdarzeń dziś, setki lat później?

Autor i tło historyczne

Colin Jones to brytyjski historyk, profesor Queen Mary University of London, który specjalizuje się w historii Francji. Wnikliwe badania, jakie wykonywał przez lata kariery naukowej i umiejętność sprawnej syntezy ogromnej ilości źródeł czynią go świetnie wykwalifikowanym autorem do podjęcia się opisania tematu tak złożonego jak upadek Robespierre'a. Jones w swojej książce mistrzowsko maluje tło historyczne, w którym rozgrywa się dramat. Pokazuje Paryż wyczerpany pięcioletnim okresem rewolucyjnych wstrząsów, Terroru i niepewności. To czas, gdy lojalność i zdrada przeplatały się ze sobą w skomplikowanej sieci intryg. Autor opiera się na tysiącach zapisków, w tym ponad 200 mikrorelacjach z oficjalnego śledztwa przeprowadzonego kilka dni po upadku Robespierre'a, co sprawia, że snuta przez niego narracja jest niezwykle szczegółowa i wiarygodna. Dzięki temu odbiorca może świetnie wczuć się w atmosferę tamtego burzliwego czasu kiedy każdy szept i każde spojrzenie mogły zadecydować o czyimś życiu lub śmierci. To właśnie to bogactwo źródeł i umiejętność ich interpretacji sprawiają, że książka „Upadek Robespierre’a. Ostatnie 24 godziny terroru” jest tak solidnym opracowaniem, a zarazem pasjonującą opowieścią.

Kluczowe wydarzenia

Centralnym punktem narracji jest 27 lipca 1794 roku, dzień, który przeszedł do historii jako 9 thermidora roku II. Jones szczegółowo opisuje wydarzenia tej doby, od północy, kiedy Robespierre drży o swoje życie, po dramatyczne wydarzenia, które doprowadziły do jego aresztowania i egzekucji. Autor z niespotykaną precyzją odtwarza kluczowe momenty, takie jak obrady Konwentu Narodowego, spiski przeciwko Robespierre'owi, a także dramatyczny moment jego aresztowania. Jones wnika głęboko w mechanizmy władzy i pokazuje, jak chwiejne okazało się ostatecznie panowanie dyktatora. Książka „Upadek Robespierre’a” jest fascynującym studium, które dowodzi, że nawet najpotężniejsi ludzie władzy nigdy nie są absolutnie nietykalni. To dzieło doskonale pokazuje, jak ważny jest każdy szczegół, gdy opowiada się o tak istotnych w kontekście historii świata wydarzeniach. Książka jest naprawdę niezwykła pod względem szczegółowości, drobiazgowości przeglądu wydarzeń tej jednej doby. A wbrew pozorom w ciągu doby może wydarzyć się bardzo wiele, szczególnie jeśli jest ona jedną z tych składających się na życie takiego człowieka jak Maximilien Robespierre.

Postacie i intrygi

W „Upadku Robespierre’a” poznajemy barwne postacie, które odgrywały kluczowe role w tym dramacie. Na pierwszym planie stoi oczywiście Maximilien Robespierre – człowiek, który z prawnika stał się rewolucyjnym dyktatorem. Jones analizuje jego skomplikowaną osobowość i dręczącą go paranoję, która ostatecznie przyczyniła się do upadku. Autor opisuje także przeciwników i sojuszników, którzy w ostatniej dobie panowania Terroru, obrócili się przeciwko niemu. W książce pojawiają się takie postacie jak Saint-Just, wierny sojusznik Robespierre'a, czy jego zaciekli przeciwnicy, którzy zjednoczyli się, aby go obalić. Narracja pełna jest tajemnic i intryg, które zawiązywały się na ciemnych, pustych korytarzach, w mrocznych zaułkach Paryża i na placach publicznych. Jones z niezwykłą precyzją odtwarza atmosferę nieufności i strachu, która towarzyszyła tym dniom. Każda z postaci, niezależnie od tego, po której stronie stała, była częścią skomplikowanej gry, w której stawką było życie. To właśnie te intrygi i dramatyczne relacje międzyludzkie czynią tę historię tak porywającą. Ta historia Francji, opowiedziana z perspektywy dramatu jednostek, jest wciągająca jak rasowy thriller.

Wnioski z historii

Jakie wnioski można wyciągnąć z lektury książki „Upadek Robespierre’a”? Przede wszystkim następujący: historia nieustannie zatacza koło i dlatego jest tak dobrą nauczycielką życia. Colin Jones pokazuje, że rewolucja, która miała przynieść wolność, ostatecznie doprowadziła do dyktatury i krwawego Terroru. Wydarzenia ukazane przez autora dowodzą, jak łatwo człowiek może stracić z oczu swoje ideały, gdy w grę wchodzi prawdziwa władza. Książka uczy nas także, że każda decyzja, nawet ta najmniejsza, może mieć dalekosiężne konsekwencje. To także ważna lekcja na temat natury władzy, która, choć może być pociągająca, ostatecznie niszczy człowieka, jeśli zatraci się w niej zbyt mocno. Rewolucja francuska to nie tylko symbol wolności i równości, ale także brutalny przykład, jak trudno jest zbudować sprawiedliwe społeczeństwo na fundamencie przemocy. „Upadek Robespierre’a” stanowi mądrą i pouczającą lekturę, która pokazuje, że historia jest złożona, a jej bohaterowie rzadko bywają całkowicie jednoznaczni. To dzieło, które zmusza do myślenia i uczy, że aby zrozumieć teraźniejszość, trzeba dogłębnie poznać przeszłość. A umiejętność interpretowania przeszłych wydarzeń jest przydatna zawsze, szczególnie w czasach pełnych konfliktów, niepewności i wojen.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Uwaga wstępna oraz skróty /17

Wstęp. Upadek Robespierre`a  z bliska /19

Preludium. Około 24.00  /31

Mieszkanie Rousseville`a, rue Saint-Honore (sekcja Tuileries) - PrzechadzkiVerneta: z place du Tron-Renverse (Montreuil/Quinze-Vingts) do rue de Birague (Arsenal) - Więzienie La Force (Doits-de-l`Homme) - Mieszkanie Lergracieux, rue Denfert (Chalier) - Dom Guittarda de Floribana, rue des Canettes (Mutius-Scevole)

Część I. Elementy spisku (od 24.00 do 5.00) 

24.00 /51

Mieszkanie Robespierre`a, rue Saint-Honore 366 (Piques) 

1.00 /69 

Sala spotkań KOP, pałac Tuileries (Tuileries)

2.00 /85

Siedziba KOP, pałac Tuileries - Sala spotkań KOP, pałac Tuileries - Misja Talliena: ulice Paryża

3.00  /100

Całe miasto - Więzienie Conciergerie, Pałac Sprawiedliwości, Ile de la Cite (Revolutionnaire) - Więzienie Benedictins-Anglais, rue Saint-Jacques (Observatoire) 

4.00  /118

Różne miejsca w kancelarii KOP, pałac Tuileries

Część II. Scenografia do dramatu (od 5.00 do 12.00)

5.00 /139

Ulice przy targowisku Les Halles (Marches)

6.00 /152

Mieszkanie Robespierre`a, rue Saint-Honore 306

7.00 /166

Urząd miejski w Maison Commune (Maison-Commune) - Place du Pantheon (Pantheon) - Sekcja Jacques`a-Louisa Menetry (Bon-Conseil)

8.00 /183

Szkoła Marsowa, równina Sablons, Neuilly - Ulice Paryża 

9.00 /196

Biuro miejskiej Administracji Policyjnej, merostwo, Ile de la Cite (Revolutionnaire) - Trasa Giota: rue de Hautefeuille (Marat), Panteon (Pantheon), więzienie Temple (Temple)

10.00 /212

Trybunał Rewolucyjny, Pałac Sprawiedliwości, Ile de la Cite (Revolutionnaire) - Trasa Thibaudeau: z rue Hautefeuille (Marat) do pałacu Tuileries - Mieszkanie Robespierre`a, rue Saint-Honore 306

11.00 /226

Pałac i ogrody Tuileries - Westybul sali obrad Konwentu i okolice pałacu Tuileries - Sala obrad Konwentu, pałac Tuileries - Sala KOP, pałac Tuileries

Część III. Parlamentany zamach stanu (od 12.00 do 17.00)

12.00 /241

Sala spotkań Konwentu, pałac Tuileries

13.00 /252

Sala spotkań Konwentu, pałac Tuileries - Ogrody Tuileries - Galerie publiczne, sala Konwentu, pałac Touileries - W całym mieście

14.00 /269

Salle de l`Egalite, Maison Commune - Trybunał Rewolucyjny, Pałac Sprawiedliwości, Ile de la Cite - Maison Penthievre, place des Piques (Piques) - Sala Konwentu, pałac Tuileries - Biuro Administracji Policyjnej, Ile de la Cite, oraz posiedzenia sekcji - W całym mieście

15.00 /290

Kwatera Główna Gwardii Narodowej, rue de Martvoy (Maison-Commune) -Sala Konwentu, pałac Tuileries - Dziedziniec Pałacu Sprawiedliwości, Ile de la Cite - Sala Konwentu, pałac Tuilereis - Przejazd Hanriota: wschodnie sekcje - W całym mieście: posiedzenia komitetów sekcyjnych

16.00 /310

Sala Konwentu, pałac Tuileries - Dom Vergne`a, Ile Saint-Louis (Fraternite) - Więzienie La Force - Dziedziniec Conciergerie, Pałac Sprawiedliwości, Ile de la Cite - Sala spotkań KOP, pałac Tuileries - Place de la Maison Commune, inaczej place de Greve (Arcis) - Merostwo, centrala Administracji Policyjnej, Ile de la Cite - Rajd Hanriota: z Maison Commune do pałacu Tuileries - Biuro KBP, Hotel de Brionne (Tuileries)

Część IV. Paryskie journee (od 17.00 do 24.00)

17.00 /333

Theatre de la Republique, okolice Palais-Royal (Montagne) - Ulice miasta - Centrala Administracji Policyjnej, merostwo, Ile de la Cite - Place de la Maison Commune - Biura KBP i KOP, kompleks pałacowy Tuileries - Place de la Maison Commune - Sala Rady w Maison Commune - Biuro KBP, Hotel de Brionne - Dom Vergne`a, Ile Saint-Louis 

18.00 /350

Sala Rady w Maison Commune - Mieszkanie Fouquiera-Tinville`a, Pałac Sprawiedliwości, Ile de la Cite - Place du Carrousel (Tuileries) - Place du Trone-Renverse - Sala Rady w Maison Commune - Merostwo i centrala Administracji Policyjnej, Ile de la Cite - Więzienie Talaru (Montagne) i inne areszty - Rue Saint-Guillaume (Fontaine-de-Grenelle)

19.00 /367

Place de la Maison Commune - Sala Konwentu, pałac Tuileries - Maison Commune - Klub jakobinów (Montagne) - Więzienie Luksemburskie (Mutius-Scevole) - Marsz Coffinhala: rue Saint-Honore (Tuileries) - Centrala Administracji Policyjnej, merostwo, Ile de la Cite - W całym mieście

20.00 /388

Centrala Administracji Policyjnej, Ile de la Cite - Biuro Fouquiera-Tinville`a, Pałac Sprawiedliwości, Ile de la Cite - Maison Commune - Sala Konwentu, pałac Tuileries - Place du Carrousel - Sala Konwentu, pałac Tuileries - Place du Carrousel - Sala Konwentu, pałac Tuileries - Sala spotkań KOP, pałac Tuileries - Sala Konwentu, pałac Tuileries

21.00 /412

Sala Konwentu, pałac Tuileries - Okolice pałacu Tuileries - Place de la Maison Commune - Sala Rady, Maison Commune - W całym mieście - Sala Konwentu, pałac Tuileries - Maison Commune - Quai de Gesvres (Arcis)

22.00  /430

Centrala Administracji Policyjnej, merostwo, Ile de la Cite - Maison Commune - W całym mieście - Sala Konwentu, pałac Tuileries - Klub jakobinów - Sala Konwentu, pałac Tuileries - Maison Commune - Sekcja Guillaume-Tell i reszta miasta - Paryskie więzienia

23.00 /454

Salle de l`Egalite, Maison Commune - Cafe des Subsistances, Pałac Sprawiedliwości, Ile de la Cite - W całym mieście - Sala Konwentu, pałac Tuileries - Sekcja Lombards i reszta miasta - Sekcja Revolutionnaire - Place Saint-Sulpice (Mutius-Scevole) i w całym mieście - Place de la Maison Commune i place du Carrpusel - Maison Commune

Część V. Północ, około północy, po północy

24.00  /481 

Salle de l;`Egalite, Maison Commune

Około 24.00 /509

Prywatne mieszkanie, quai de l`Ecole (Museum) - Sala Konwentu - pałac Tuileries - Place de la Maison Commune - Merostwo, Ile de la Cite - Więzienie Temple  - Maison Commune - Sekcja Gravilliers - W całym mieście - Obozowisko Szkoły Marsowej, równina Sablons - Wędrówka Guyota: z Maison Commune do sekcji Sans-Culottes - Przemarsz Bourdona: z sekcji Gravilliers na place de la Maison Commune

Po 24.00 /509

Posłowie. 9 thermidora widziany z daleka /525

Przeciwko ludowi - Spiski przeciw Robespierre`owi: prawda czy mit? - Robespierre spiskowiec? - Komuna i lud - Zmartwychwstanie opinii publicznej - Decyzja ludu: instytucje, nie osoby

Przypisy /555

Spis osób /631

Nota o źródłach /639

Bibliografia i cytowane źródła /645

Indeks /673

Spis ilustracji i map /683