Unicka eparchia turowsko-pińska w XVII - XVIII wieku. Struktura organizacyjna

Autor: Wojciech Walczak

Rok wydania: 2012

Liczba stron: 298

Oładka: twarda

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

Ze względu na charakter dostępnych źródeł w niniejszej rozprawie główny nacisk został położony na omówienie struktury diecezji turowsko-pińskiej. W rozdziale pierwszym opisano dzieje prawosławnej eparchii do końca XVI w., a więc w czasie tuż przed zawarciem unii brzeskiej, która odmieniła religijność w Rzeczypspolitej okresu nowożytnego. Kolejna część rozważań to już historia unickiej eparchii turowsko-pińskiej, ze szczególnym uwzględnieniem dziejów politycnzo-wojskowych, które - w przekonaniu autora - miały istotny wpływ na zahamowanie rozwoju unii na omawianych terenach w XVII i początkach XVIII stulecia. Następny rozdział, trzeci, jest charakterystyką życia monastycznego, zawiera on także krótkie omówienie ośrodków życia zakonnego. Ograniczono się tu jedynie do podstawowych informacji o monasterach, jako że klasztory unickie nie podlegały jurysdykcji biskupa turowsko-pińskiego. Rozdział czwarty dotyczy struktury omawianej diecezji. Najważniejszym problemem, jakiemu należało sprostać w toku badań, okazało się ustalenie sieci parafialnej i dekanalnej, niepodejmowane dotychczas w sposób kompletny w literaturze. Prezentowane w tej części książki opracowanie zawiera przede wszystkim omówienie struktury dekanalnej i parafialnej dla XVII i XVIII stulecia, z wymienieniem poszczególnych parafii. Dopełnieniem tych informacji jest próba nakreślenia obrazu duchowieństwa, jego poziomu wykształcenia i - co zasługuje na szczególną uwagę jako zagadnienie dotychczas niepodejmowane - próba rekonstrukcji, w oparciu o źródła, liczby duchownych. Jako że niemożliwe było stworzenie odrębnej charakterystyki duchowieństwa eparchii turowsko-pińskiej, problematykę ujęto w kontekście całej unii.

(fragment Wstępu)

Spis treści:

Wstęp  /9

Diecezja turowsko-pińska w historiografii  /10

Zasady edycji źródłowej  /15

Źródła rękopiśmienne  /25

Rozdział I. Powstanie i funkcjonowanie prawosławnej eparchii turowsko-pińskiej do końca XVI w.  /29

Turowska czy pińska? - powstanie prawosławnej diecezji  /29

Prawosławna eparchia turowsko-pińska w XII-XVI w.  /37

Rozdział II. Dzieje unickiej eparchii turowsko-pińskiej /49

Trudny okres w pierwszej połowie XVII stulecia  /50

Skutki wojen z Kozakami i Rosją w poł. XVII w.  /55

Okres po Synodzie Zamojskim 1720 r.  /65

Polonizacja i latynizacja  /70

Przywileje nadane biskupom turowsko-pińskim  /72

Rozdział III. Ośrodki życia zakonnego w unickiej eparchii turowsko-pińskiej  /77

Klasztor w Antopolu  /81

Klasztor w Chomsku  /82

Klasztor w Leszczach  /83

Klasztor w Nowym Dworze  /87

Klasztor w Torokanach  /88

Klasztor w Suchowiczach  /89

Klasztor św. Barbary w Pińsku  /90

Klasztor w Jasnej Górze  /91

Rozdział IV. Hierarchia i duchowieństwo  /95

Pasterze unickiej eparchii turowsko-pińskiej  /95

Koadiutorzy turowsko-pińscy  /99

Duchowieństwo zakonne i świeckie  /99

Wykształcenie duchowieństwa unickiego  /100

• Próby reform  /105

Postawy moralne duchowieństwa /111

Rozdział V. Struktura organizacyjna unickiej eparchii turowsko-pińskiej  /117

Charakterystyka struktury unickiej eparchii turowsko-pińskiej na tle innych diecezji unickich  /117

• Zasięg terytorialny unickiej diecezji turowsko-pińskiej  /121

Źródła do ustalenia struktury unickiej diecezji turowsko-pińskiej  /126

Podział dekanalny  /130

Sieć parafialna w XVII-XVIII w.  /137

• Czynniki sprzyjające powstawaniu nowych cerkwi  /138
• Parafie w XVII w.  /140
• Parafie w XVIII w.  /143

Parafie w unickiej diecezji turowsko-pińskiej w drugiej połowie XVIII w.  /150

Wezwania cerkwi unickich w diecezji turowsko-pińskiej  /194

Liczba wiernych w unickiej diecezji turowsko-pińskiej ok.1773 r.  /197

Rozdział VI. Likwidacja unii na terenie eparchii turowsko-pińskiej  /2111

Przejęcie cerkwi unickich przez prawosławnych  /213

Zakończenie /215

Bibliografia /219

Spis tabel, map, rysunków i załączników do książki  /247

Aneksy  /249

Indeks /271

Summary  /281