Tylnymi drzwiami. Czarny rynek w Polsce 1944-1989

Autor: Jerzy Kochanowski

Rok wydania: 2015

Ilość stron: 520

Okładka: twarda

Format: 15,00 cm x 21,00 cm

Puste lodówki i kilkugodzinne wyczekiwanie w kolejce. Efekt? Powrót do domu z pustą siatką lub resztkami towaru spod lady. Jerzy Kochanowski w sposób wyjątkowy porusza temat czarnego rynku PRL, który przeszedł do historii jako regularna wojna o handel.

Spis treści: 

Rozdział 1. Kilka uwag terminologicznych i metodologicznych  /9

 1.1. Jakiego koloru był czarny rynek? /9

Rynki legalne /12
Rynki półlegalne /13
Rynki nielegalne /13

1.2. Peerelowski czarny rynek: problemy z definicją  /15
1.3. Literatura, źródła, metoda /22

Rozdział 2. Niedobór, chciwość, protest: krótki kurs historii czarnego rynku w pierwszej połowie XX w. /30

2.1. Początki /30
2.2. I wojna światowa i okres międzywojenny /32
2.3. II wojna światowa /36
2.4. Po wojnie /45

Rozdział 3. Polska sinusoida (anty)spekulacyjna: 1944–1989 /53

3.1. Komisja I: 1945–1950/1954 /54
3.1.1. Czas próby: 1944–1947 /55
3.1.2. „Bitwę o handel wygraliśmy”: 1947–1950 /64
3.2. Intermedium I: 1950–1956 /69
3.3. Zespół I (i II): rok 1957 (i następne) /74
3.3.1. Exkurs: Zespół II /85
3.4. Intermedium II: lata sześćdziesiąte i siedemdziesiąte /89
3.4.1. Lata sześćdziesiąte /90
3.4.2. Lata siedemdziesiąte /96
3.5. Komisja II: 1981–1987 /101
3.5.1. Droga do “spekulacyjnego piekła”  /101
3.5.2. Prowiwrium. Nadzwyczajna Komisja: 10 sierpnia – 12 października 1981 r. /104
3.5.3. Główny front walki ze spekulacją: Centralna Komisja /113

Rozdział 4. Geografia (historyczna) czarnego rynku w PRL /134

4.1. Uwagi ogólne /134
4.2. Centrum – peryferie /136
4.2.1. Centrum: wielkie miasta /136
4.2.2. Peryferie: Polska gminna i powiatowa  /142
4.3. Północ – Południe /145
4.3.1. Południe: na halach socjalizmu wprowadzić się nie da! /145
4.3.2. Północ: „ziemia żywi, morze bogaci” /150
4.4. Wschód – Zachód /159

Rozdział 5. Mięso /171

5.1. „Problem nr l to jest mięso”. Tylko dlaczego? /172
5.2. Mięso na czarnym rynku. Między represją a przyzwoleniem /179
5.2.1. „Wielka bitwa o mięso”: 1944–1950 /180
5.2.2. „Państwowa rąbanka będzie lepsza…”: 1950–1956 /187
5.2.3. „Za Gomułki są suche bułki…”: 1956–1970 /192
5.2.4. „Jak będą świnie, to będą dobre koncepcje…”: 1971–1980 /200
5.2.5. „No biją, jeść muszą”: 1980–1989 /203
5.2.5.1. Przemysł mięsny, czyli przestępczość powrotna (ale i kreatywna) /206
5.2.5.2. „Baba z cielęciną”. Portret retrospektywny /210
5.2.5.3. „Troszkę ulegalnić nielegalne”: 1984–1989 /216

Rozdział 6. Alkohol /221

6.1. „Hobby narodowe”. Nielegalne gorzelnictwo /224
6.1.1. „Na odcinku potajemnego gorzelnictwa”. Bimber i władza /224
6.1.2. „Wypić on przyzwyczajony, a pieniędzy dużo nie ma”. Uwarunkowania, technika, geografia /232
6.2. „Kup pan flaszkę”. Nielegalny obrót legalnym alkoholem /244
6.3. Ekskurs: lata osiemdziesiąte /249

Rozdział 7. Benzyna //257

7.1. „Prawie wszyscy jeżdżą na lewej benzynie”: od lat pięćdziesiątych do siedemdziesiątych /260
7.2. „Prawie prywatna pompa”: lata osiemdziesiąt  /266

Rozdział 8. Dolar i złoto /277

8.1. Dolar i złoto: panaceum na ciężkie czasy /277
8.2. Władza, dolar, złoto /281
8.2.1. 1945–1950–1956 /281
8.2.2. 1956–1981 /289
8.2.3. 1981–1989 /303
8.3. „Gra w zielone”. Mechanizmy i ludzie /308
8.3.1. Motywacje /308
8.3.2. Transfer /314
8.3.3. Cinkciarze. Szkic do portretu  /323

Rozdział 9. Handel turystyczny w PRL /338

9.1. „Merkanturyzm”. Kilka uwag wstępnych  /338
9.2. Lata pięćdziesiąte i sześćdziesiąte: „Jesteśmy za biedni, aby urlop spędzać w kraju…” /340
9.3. Lata siedemdziesiąte: „Kto przemyca? – Ci, co podróżują!” /351
9.4. Lata osiemdziesiąte: „Fenicjanie ruszyli!”  /357

Zakończenie. Tylne czy frontowe drzwi? /377

Podziękowania /385

Przypisy /387

Wykaz skrótów /470

Bibliografia /475

Wykaz źródeł ilustracji /499

Indeks nazwisk /501

Indeks nazw geograficznych /513