Twierdze osiemnastowiecznej Europy. Studia z dziejów nowożytnej sztuki wojskowej

Redakcja: Maciej Trąbski

Rok wydania: 2016

Liczba stron: 418

Okładka: twarda

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

Twierdze odgrywały ważną rolę w osiemnastowiecznej sztuce wojskowej - były "tarczą przeciwko nieprzyjacielowi cudzoziemskiemu, cuglem i hamulcem przeciwko ludowi niespokojnemu i zdradliwemu". Chociaż idea zabezpieczenia granic państwa, czy też ważnych ośrodków w głębi jego terytorium, była znana od wieków i wielokrotnie wcześniej stosowana, to właśnie wówczas przeżywała po raz kolejny okres rozkwitu. Nowy rozdział w historii fortyfikacji zawdzięczamy dwóm wybitnym inżynierom wojskowym. Pierwszy z nich to Sebastien le Prestre, markiz de Vauban (1633-1707) - uchodzący za twórcę nowego systemu budowania i zdobywania twierdz. Oblicza się, iż zmodernizował on 300, a zaprojektował od podstaw 30 fortec na terenie ówczesnej Francji. W pewnym sensie jego konkurentem był Menno, baron van Coehoorn (1641-1704) - nie tylko fortyfikator, ale również wynalazca w dziedzinie artylerii. [...] Pomimo różnic w szczegółach rozwiązań, obaj pozostawili po sobie ideę wzmacniania obronności państwa, poprzez wznoszenie rozbudowanych fortyfikacji o rdzeniu w narysie bastionowym, osłoniętych licznymi działami zewnętrznymi. Koncepcje te zostały szybko rozpropagowane w niemal wszystkich krajach europejskich, co zaowocowało przebudową i rozbudową starych oraz wznoszeniem licznych nowych twierdz. Obaj byli też prekursorami rozwiązań, które przyjęły się dopiero w drugiej połowie XVIII w., takich jak cytadele o funkcjach czysto militarnych, skazamatowane wieże artyleryjskie czy fortyfikacje o narysie kleszczowym

(fragment Wstępu

Spis treści:

Wykaz skrótów /7

Wstęp (Maciej Trąbski)  /11

Twierdze Rzeczypospolitej Obojga Narodów

Tomasz Ciesielski - Twierdze prywatne w województwach południowo-wschodnich  Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVIII w.  /16

Tadeusz Srogosz - Załoga twierdzy Kamieniec Podolski wobec epidemii dżumy w okresie panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego  /56

Katarzyna Milik - Więźniowie twierdzy kamienieckiej na przykładzie rejestrów z 1785 r. /68

Eliza Kwiatkowska-Jeznach - Sprawa twierdzy lachowickiej na Sejmie Czteroletnim  /76

Twierdze klasztorne na ziemiach polskich

Łukasz Pabich - Twierdza Jasna Góra w okresie Wielkiej Wojny Północnej (w latach 1702-1710)/84

Maciej Trąbski - Artyleria twierdzy jasnogórskiej w epoce saskiej i stanisławowskiej (1702-1793)  /97

Dariusz Złotkowski - Twierdza jasnogórska jako "więzienie stanu". Uwięzienie bp Wiktora Sadkowskiego na tle relacji Stanisława Augusta wobec paulinów  /133

Mariusz Machynia - Reces berdyczowski 1768 r. Przyczynek do dziejów twierdzy  /149

Twierdze europejskie - w ogniu wojny, planach i w relacjach z podróży

Witalij Bohatyrewicz, Maciej Trąbski - Od Noteburga do Szlisselburga. Znaczenie militarne i polityczne twierdzy w XVIII w.  /176

Paweł Krokosz - Dividimus muros et maenia pandimus urbis. Opanowanie Dorpatu i Narwy przez wojska rosyjskie w 1704 r.  /189

Grzegorz Podruczny - Pruskie fortyfikacje stałe w latach 1786-1806  /242

Michael Viktorik - Pevnost Olomouc v 18. stoleti  /265

Mariusz Sawicki - Twierdze europejskie w wybranych osiemnastowiecznych pamiętnikach z podróży szlachty litewskiej  /276

Andrzej Stroynowski - Czy w XVIII w. Polki interesowały się twierdzami?  /289

Osiemnastowieczne twierdze w badaniach naukowych

Anna Czerniecka-Haberko, Norbert Morawiec - Archiwizowanie przeszłości. Zameczki podolskie w narracji  historycznej Antoniego Józefa Rolle /300

Wojciech Dudak, Radosław Herman, Andrzej Kobus - Twierdze w Krzepicach i Dankowie w świetle najnowszych badań  /322

Teksty źródłowe

Maciej Trąbski - Przejęcia twierdzy Biała Cerkiew przez wojsko koronne w 1713 r.  /364

Łukasz Cholewiński - Garnizon Kamieńca Podolskiego w latach 1752-1764 /401