Twierdza wewnętrzna. Wprowadzenie do Rozmyślań Marka Aureliusza

Autor: Pierre Hadot

Rok wydania: 2023

Liczba stron: 437

Okładka: miękka

Format: 14,00 cm x 20,00 cm

Pierre Hadot (1922–2010) wybitny francuski historyk filozofii i starożytnik, tą pracą o "Rozmyślaniach" Marka Aureliusza dał wyraz swoim zainteresowaniom filozofią jako „sztuką życia”. Tak rozumiano filozofię w greckiej i rzymskiej starożytności, która obfitowała w nurty myślowe mówiące „jak żyć”, a ich twórcy własnym przykładem „ilustrowali” swoje recepty na sposób życia. Filozofia nie była teorią, lecz dziedziną służących samodyscyplinie ćwiczeń duchowych (por. Pierre Hadot, "Ćwiczenia duchowe i filozofia starożytna", Wydawnictwo Aletheia, Warszawa 2019). Marek Aureliusz (121–180), cesarz rzymski, erudyta i pisarz, jest autorem (napisanych po grecku) Rozmyślań, zbioru stoickich refleksji, które powstały prawdopodobnie w ostatniej dekadzie życia autora, lecz najwcześniejsza wzmianka o nich pochodzi z IV wieku. Czytelnicy zapoznali się z tym dziełem dopiero w epoce renesansu. Tematyka zapisków skupia się wokół kwestii moralnych. Hadot gruntownie odtwarza i interpretuje myśl Marka Aureliusza. Tytułowa „twierdza wewnętrzna” chroni mnie od udręk namiętności, ale stanowi też mój punkt skupienia i punkt wyjścia w świat. Ukazując autora Rozmyślań od strony jego stoicyzmu i na tle innych stoickich doktryn, Hadot podkreśla aktualność tej myśli sprzed dwóch tysięcy lat, aktualność i świeżość zapewnianą przez to, że autor mówi do siebie i pisze dla siebie, a to „siebie”, mimo wszelkich kulturowych zmian, pozostaje w nas ciągle to samo.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Wstęp   /9

I. Cesarz-filozof 

1. Szczęśliwa młodość, burzliwe panowanie   /15

2. Ewolucja ku filozofii   /19

3. Beztroska młodego władcy i marzenia o surowym życiu   /22

4. Juniusz Rustyk  /26

5. Lektura Aristona  /30

6. Nauczyciele i przyjaciele  /35

7. Cesarz-filozof   /40

II.  Pierwsze spojrzenie na Rozmyślania 

1. Dzieje pewnego tekstu  /45

2. Tytuł   /48

3. Hipotezy o gatunku literackim dzieła  /51

4. Dziwny utwór   /55

5. Rozmyślania jako osobiste notatki (hypomnemata)  /58

III. Rozmyślania jako ćwiczenia duchowe  

1. Praktyka i teoria  /65

2. Dogmaty i ich formułowanie  /68

3. Trzy życiowe reguły lub dyscypliny   /76

4. Ćwiczenia wyobraźni   /80

5. Pisanie jako ćwiczenie duchowe  /82

6. Ćwiczenia "greckie"  /86

IV. Niewolnik-filozof i cesarz-filozof. Epiktet a Rozmyślania

1. Wspomnienia z lektur filozoficznych  /89

2. Nauczanie Epikteta  /96

3. Cytaty Epikteta w Rozmyślaniach   /106

4. Trzy reguły życiowe albo dyscypliny według Epikteta  /111

5. Wpływ Aristona  /112

V. Stoicyzm Epikteta 

1. Podstawowe cechy stoicyzmu /117

2. Podział filozofii według stoików   /123

3. Trzy działania duszy i trzy przedmioty ćwiczenia według Epikteta  /129

4. Trzy przedmioty ćwiczenia i trzy działy filozofii  /139

5. Spójność Całości   /151

VI. Stoicyzm Rozmyślań. Twierdza wewnętrzna albo dyscyplina przyzwolenia

1. Dyscyplina przyzwolenia  /155

2. Twierdza wewnętrzna  /161

VII. Stoicyzm Rozmyślań. Dyscyplina pragnienia albo Amor fati

1. Dyscyplina pragnienia i dyscyplina pobudki   /191

2. Wytyczać teraźniejszość  /195

3. Teraźniejszość, zdarzenie i świadomość kosmiczna  /204

4. Amor fati   /212

5. Opatrzność czy atomy?  /217

6. Pesymizm?   /239

7. Poziomy świadomości kosmicznej   /259

VIII. Stoicyzm Rozmyślań. Dyscyplina działania, czyli działanie w służbie ludzi

1. Dyscyplina działania  /263

2. Powaga działania  /266

3. Kathekonta. "Działania stosowne"   /270

4. Niepewność i troska  /273

5. Intencja moralna, czyli ogień podsycany przez wszelką materię   /276

6. Wolność wewnętrzna wobec działań: czystość i prostota intencji   /285

7. "Klauzula zastrzeżenia". Ćwiczenia przygotowujące do stawienia czoła trudnościom  /291

8. Rezygnacja?  /297

9. Altruizm   /299

10. Działanie i wartość, sprawiedliwość i bezstronność  /304

11. Litość, łagodność i życzliwość  /315

12. Miłość do innych  /323

IX. Stoicyzm Rozmyślań. Cnoty i radość

1. Trzy cnoty i trzy dyscypliny   /327

2. Radość  /335

X. Marek Aureliusz w Rozmyślaniach

1. Autor i jego dzieło   /341

2. Granice psychologii historycznej  /343

3. Badanie stylistyki  /360

4. Chronologiczne punkty odniesienia  /364

5. Księgi II-XII  /368

6. Wspomnienie o tych, co odeszli   /384

7. Wyznania Marka Aureliusza   /387

8. Verus czy fictus: "szczery" czy "udający"?  /402

9. Samotność cesarza i samotność filozofa   /404

10. Wzorce polityczne  /412

11. "Nie spodziewaj się państwa Platona"  /422

Zakończenie  /429