Trofea wojny polsko-bolszewickiej 1919-1920. Zbiory Muzeum Wojska Polskiego

Kolekcja Muzeum Wojska Polskiego liczy obecnie blisko 300 tys. obiektów zabytkowych. Wśród nich są i takie, których znaczenie dla Historii Polski i jej dziejów orężnych jest bezcenne. To między innymi pamiątki związane z wojną polsko - bolszewicką 1919-1920 - najkrwawszym i najdramatyczniejszym konfliktem stoczonym przez odradzającą się Rzeczpospolitą w obronie niepodległości i granic. Wskrzeszone po latach niewoli państwo i tworzona w ogniu walk armia, odniosły spektakularne zwycięstwo nad bolszewicką Rosją. Miarą triumfu były liczne trofea. Większość z nich - o utylitarnym, użytkowym charakterze - zasiliła arsenał Wojska Polskiego, cierpiącego szereg braków w sprzęcie bojowym. Tylko nieliczne, przede wszystkim znaki bojowe Armii Czerwonej, zabrano z myślą o przekazaniu ich do muzeów. 20 lat temu ukazała się poświęcona im publikacja. Ta, którą teraz oddajemy do rąk czytelników ujmuje temat znacznie szerzej i uwzględnia wszystkie zdobycze wojny z lat 1919-1920 znajdujące się w zbiorach Muzeum Wojska Polskiego. Oprócz weksyliów są to pieczęcie, dokumenty, a także broń, umundurowanie i odznaki. Szczególną wartość spośród nich posiadają trofea przekazane do muzeum wraz z informacjami dotyczącymi okoliczności zdobycia. Dzięki temu możemy je przypisać konkretnym bitwom i kampaniom tamtej wojny:operacji wileńskiej (kwiecień 1919 roku), wyprawie kijowskiej (kwiecień-maj 1920 roku) czy bitwie warszawskiej(sierpień 1920 roku). Z tą ostatnią związany jest sztandar 101 Pułku Strzeleckiego, jedyny pułkowy znak bojowy Armii Czerwonej zachowany w polskich zbiorach. Było ich znacznie więcej, ale w latach 50-tych ubiegłego wieku uznano je za ,,politycznie niepoprawne" i oddano do Związku Radzieckiego. Pozostała przedwojenna dokumentacja i rysunki. Niektóre pamiątki utracono w zawierusze II wojny światowej, która okazała się dla muzeum katastrofalna pod względem żołnierskiego uzbrojenia i wyposażenia bojowego.

To między innymi dlatego zbiór trofeów z lat 1919-1920 wydaje się skromny. Zaledwie kilkadziesiąt pamiątek, czasami mało efektownych lub pozbawionych dodatkowych informacji. Jednak ich wartość historyczna jest ogromna. To niemi świadkowie jednego z najwspanialszych i, co ważne, samodzielnie odniesionych polskich zwycięstw w całej ponadtysiącletniej historii. Trofea okupione krwią naszych żołnierzy, złożone w Muzeum Wojska - świątyni sławy oręża polskiego.

Spis treści:

Paweł Żurkowski. Wstęp  /7

Jarosław Pych, Michał Mackiewicz. Od autorów  /9

Roman Matuszewski. Wojna polsko-bolszewicka 1919-1920. Zarys działań  /11

Jarosław Pych. Obyczajowy trofealny   /41

Michał Mackiewicz. Nieliczne, ale unikatowe. Bolszewickie militaria w zbiorach MWP  /71

Katalog zbiorów Muzeum Wojska Polskiego

Jarosław Pych. Zdobyczne sztandary i transparenty bolszewickie  /89

Jarosław Pych. Zdobyczne pieczęcie bolszewickie  /209

Michał Mackiewicz. Zdobyczne uzbrojenie, umundurowanie i odznaki bolszewickie  /239

Michał Mackiewicz. Zdobyczne archiwalia bolszewickie  /283

Aneksy 

Jarosław Pych.

Sztandary Armii Czerwonej zdobyte przez oddziały Wojska Polskiego w latach 1919-1920  /324

Upamiętnianie  /336

Objaśnienia skrótów i haseł rosyjskich najczęściej występujących w publikacji  /342

Mini słownik weksylologiczny  /343