Testamenty mieszczan krakowskich (XIV - XV wiek)

Autor: Jakub Wysmułek

Rok wydania: 2014

Liczba stron: 411

Okładka: miękka  

Format: 15,0 cm x 21,0 cm

Złożona natura średniowiecznego testamentu ukrywa się często pod konwencjonalną formą rozporządzenia ostatniej woli – formą dobrze znaną z religijnej literatury nurtu ars moriendi. Autor przedstawia, w jaki sposób instytucje Kościoła, uwarunkowania życia miejskiego oraz zabiegi władz Krakowa wpływały zarówno na formę, jak i funkcję pełnioną przez te akty w późnym średniowieczu. W ich świetle omawia także specyfikę środowiska krakowskich testatorów, panujące w nich relacje rodzinne oraz praktykowane formy pobożności.
Koedycja z Polskim Towarzystwem Historycznym.

(opis wydawcy)

Spis treści:

Podziękowania  /9

Wstęp /13

• Definicja pojęcia "testament"  /15
• Testament - perspektywa teoretyczna /17
• Baza źródłowa /20
• Literatura przedmiotu  /23
• Struktura pracy  /32

I. Instytucja testamentu w Krakowie w XIV-XV w.  /35

Początki testamentu w średniowiecznej Europie  /35

Testament na ziemiach polskich w XII-XIII w.  /43

Opieka Kościoła nad testamentem  /46

Prawo własności w średniowiecznym mieście  /53

Wpływa prawa rzymskiego  /60

Testamenty i zapisy testamentarne w XIV-wiecznym Krakowie /69

Testamenty mieszczańskie z końca XIV w.  /79

Jawne i zamknięte testamenty z XV w.  /91

Testamenty XV-wieczne "czynione w zdrowiu i w chorobie"  /97

Formularz testamentów z 1485 r.  /103

Liber Testamentorum z 1450 r.  /107

Liczba testamentów krakowskich w latach 1300-1500  /112

Przyczyny spisywania testamentów  /120

II. Struktura majątkowa i społeczna testatorów /125

Charakterystyka społeczeństwa późnośredniowiecznego miasta /125

Kategorie podziałów społecznych w mieści  /129

Przedstawiciele władz miejskich wśród testatorów  /135

Struktura zawodowa testatorów  /141

• Kupcy i kramarze  /144
• Złotnicy i paśnicy  /148
• Rzemiosła "spożywcze"  /150
• Rzemiosła "odzieżowe"  /152
• Rzemiosła "metalowe" i "zbrojeniowe"  /153
• Profesjonaliści słowa pisanego  /154
• Pozostałe rzemiosła  /159
• Podsumowanie - handel a rzemiosło  /161

Pozycja majątkowa krakowskich testatorów  /1612

•  Źródła do badań nad strukturą majątkową mieszczan krakowskich  /162

Struktura społeczna w innych miastach  /164

Zamożność a status społeczny  /167

Zapisy wian w testamentach krakowskich  /169

Szacunki zamożności wszystkich testatorów  /171

Charakterystyka poszczególnych grup społecznych  /177

• Ubodzy testatorzy  /177
• Niezamożni testatorzy  /178
• Bogaci testatorzy  /181
• Bardzo bogaci testatorzy  /182

Kobiety jako testatorski  /185

Testatorzy-imigranci  /185

• Imigracja a populacja miasta  /185
• Testatorzy-imigrancji  /186
• Kapitał kulturowy przybyszy  /193

Uwarunkowania pozycji społecznej testatorów /196

• Kapitał ekonomiczny  /196
• Kapitał kulturowy - wykształcenie  /201
• Kapitał społeczny - wiertelnicy, dowódcy wież i prowizorzy  /203

Zmiana pozycji społecznej  /207

• Wiano a wielkość majątku  /208
• Mobilność społeczna /212

Podsumowanie /214

III. Rodzina mieszczańska w świetle testamentów  /215

Rodzina i małżeństwo w świetle prawa i tradycji  /215

Zmiany charakteru legatów dla małżonek  /219

Pozycja wdowy /220

Dzieci  /228

Wnuki  /240

Rodzeństwo i ich dzieci  /241

Dalsi krewni  /242

Służba i współpracownicy  /243

Rodzina mieszczańska w świetle testamentów  /247

IV. Religijność mieszczańska w świetle testamentów /250

Relacja osobista człowieka  z Bogiem /254

Duchowni  /254

• Spowiednicy  /254
• Kaznodzieje  /259
• Inni duchowni  /263

Przedmioty kultu religijnego w testamentach  /265

• Różańce  /265
• Książki i obrazy  /267
• Kosztowne symbole pobożności - krzyżyk i Agnus Dei  /275

Współuczestnictwo w sacrum - przedmioty osobiste przeznaczone na sacralia  /267

Rodzinny wymiar pobożności  /284

Wymiar korporacyjny pobożności mieszczańskiej  /294

Tożsamość parafialna a więzi z innymi instytucjami religijnymi w mieści  /306

Religion civique  /314

Beginaże  /326

Powinności chrześcijańskie  /330

Podsumowanie /336

Zakończenie  /339

Aneks. Katalog testamentów mieszczan krakowskich w XIV-XV w.  /347

Wykaz skrótów  /365

Bibliografia /367

Abstract  /392

Spis tabel i wykresów  /395

Indeks osobowy  /397