Sztetl. Rozkwit i upadek żydowskich miasteczek na Kresach Wschodnich

Autor: Yohanan Petrovsky-Shtern

Rok wydania: 2014

Liczba stron: 416

Okładka: miękka

Format: 15,0 cm x 23,0 cm

Sztetl był w XVIII i XIX wieku domem dla dwóch trzecich Żydów w Europie Wschodniej, przez długi czas jednak pozostawał jednym z najbardziej zaniedbanych i niezrozumianych rozdziałów żydowskiej historii. Tym razem czytelnik otrzymuje pierwszą społeczną, gospodarczą i kulturową historię sztetlu i jego mieszkańców. Podważając powszechny stereotyp, ukazujący sztetl jako zapadłą wieś, nękaną biedą i pogromami, Yohanan Petrovsky-Shtern udowadnia, że w swoich najlepszych latach, od ostatniej dekady XVIII wieku do lat czterdziestych XIX wieku, sztetl był kwitnącą społecznością Żydów, prężną jak żadna inna w Europie.

Petrovsky-Shtern wskrzesza złote lata sztetlu, przyglądając się jego licznym przykładom przez pryzmat nigdy dotąd niewykorzystywanych bogatych materiałów archiwalnych. Sztetl można zdefiniować jako prywatne polskie miasto będące własnością katolickiego magnata, podporządkowane administracji carskiego imperium i uzależnione gospodarczo od działalności Żydów. Petrovsky-Shtern uzasadnia, że sukces sztetlu jako miasta targowego, podobnie jak jego ostateczny upadek, był rezultatem tej właśnie szczególnej pozycji w trójkącie władzy. Autor rekonstruuje wielobarwną mozaikę społeczną sztetlu, opisując najpierw jak rosyjscy urzędnicy starali się umiejscowić sztetle na mapie imperium i jak wyglądała dalekosiężna działalność handlowa żydowskich kupców, sprowadzających towary z Francji, Austrii, Prus, a nawet z imperium osmańskiego. Następnie przedstawia życie rodzinne Żydów w sztetlu, ich mieszkania, kramy i karczmy, książki i życie religijne oraz tętniący życiem rynek z polską szlachtą, ukraińskim chłopstwem i rosyjską policją w tle.

Ta pełna niuansów opowieść, zilustrowana oryginalnymi zdjęciami archiwalnymi i reprodukcjami dzieł sztuki, ukazuje sztetl w zupełnie nowym świetle, odkrywając trwający do dziś wpływ jego złotych lat na kolektywną pamięć Żydów.

Spis treści: 

Wprowadzenie. Czymże jest nazwa? /11

1. Rosja odkrywa swój sztetl /37

2. Wolność bez prawa /62

3. Na jarmarku /92

4. O prawo do picia /119

5. Przemoc w obronie honoru /146

6. Zbrodnia, kara i obietnica sprawiedliwości /174

7. Sprawy rodzinne /203

8. Dom otwarty /229

9. Jeśli zapomnę o Tobie /256

10. Księgi narodu /284

Epilog. Koniec złotego wieku /317

Wykaz skrótów /331

Przypisy /333

Podziękowania /393

Indeks /397