Szkice do historii Polski, Niemiec i Czech w wiekach od X do XII

Autor: Grzegorz K. Walkowski

Rok wydania: 2021

Liczba stron: 556

Okładka: miękka 

Format: 17,0 cm x 24,0 cm

Prezentowane Szkice.... to w pewnym sensie uboczy efekt wykonanej przez ich Autora (w latach 2015-2020) pracy badawczej nad historią Polski i Europy środkowej wieków IX i X, aż po stulecie XII. Wyniki wówczas przedsiębranych dociekań, przekładów i sporządzonych analiz tematycznych zawarte zostały w następujących publikach: Piastowie a Rzesza w latach 937/939 - 1138, Historia Niemiec w latach 843-1137 (praca wspólna z J. Sochackim) oraz Zjazd gnieźnieński a.D.M...; biograficzne dzieło Wojciech święty z krwi i kości, stanowiące dyptyk z Zjazdem, ukaże się niebawem.

W zasadniczych częściach powyższych opracowań znalazły się stosowne ciągi narracyjne, wszakże dla dokładnego zgłębienia niektórych zagadnień szczegółowych musiałyby one zostać wtenczas nieproporcjonalnie rozwinięte, zaciemniając istotę głównego wywodu. Umieszczone w zbiorze: Szkice..., prezentują się przecież zupełnie inaczej - jako wyraz pogłębionych poszukiwań badawczych. W takim ujęciu, stanowiąc artykuły problemowe mają co do zasady za zadanie przybliżyć tematy poznawczo istotne jakie pojawiły się przy historiograficznych rozważaniach ogólniejszych, lecz dla których dotychczas zabrakło miejsca, bądź były traktowane jako dodatki do wiodącego przekazu. W tak zakreślonych ramach należy zatem podejmować zawartość niniejszej pracy, w tym rozumieniu wielowątkowej, to jednak za wyjątkiem artykułu dziesiątego, który stanowi widziany oczami Autora skrócony, aczkolwiek wielokrotnie odmienny od punktu widzenia historiografii tradycyjnej koherentny wykład historii Polski z lat 1025-1138.W szerzej pojmowanym wymiarze badawczym, wymowa Szkiców... stanowić może i powinna bazę koncepcyjną dla posiadających przymiot nowości rozważań nad historią Polski, Niemiec i Czech z omawianego okresu.

Spis treści:

Wstęp  /11

Artykuł I

O rzekomej wyprawie Władysława Hermana na Pomorze Wschodnie  /17

Wczesne edycje Kroniki polskiej Galla Anonima  /17

Kontrowersje /18

Pomorze w świetle Miracula beati Egidii  /27

Artykuł II. Pojęcie Polonia u Gallusa  /37

Artykuł III. Otton zwany Pięknym - Przemyślida (czy Kazimierowic Piast?) a sprawy śląskie  /43

Artykuł IV. Granice dzielnic statutowych około roku 1138  /81

Artykuł V

Wojna Hodona z Mieszkiem z roku 972 /91

Wczesne marchie jako jednostki organizacyjne królestwa Niemiec  /91

Zadania marchii  /99

Terytorialny zasięg wpływów politycznych królestwa Niemiec na wschodzie /100

Słowiański książę Mieszko syn Siemomysła i jego władztwo we wczesnych przekazach kronikarskich i ich analiza  /103

Licicaviki i Wichman. Określenie zasięgu państwa Mieszka, króla północy  /117

Należności trybutarne dla królestwa Niemiec przerywają samowładztwo Piastów na Łużycach  /121

Obciążenia fiskalne i dziesięcinne wobec Mieszka wywołują wojnę z Hodonem  /126

Artykuł VI. Wojna królestwa Niemiec z Słowianami z roku 976  /131

Artykuł VII.

Biogramy Rychezy i Kazimierza. Karol  

Poglądy historiografii polskiej i ich krytyka  /147

Kazimierz opuszcza Polskę i odnajduje się na Węgrzech. Wraca przez Saksonię  /164

Małżeństwo Kazimierza  /169

Dwa imiona dla jednej osoby, czy dla dwóch? /174

Artykuł VIII

Formowanie się Kościoła polskiego u zarania państwowości piastowskiej. Wybrane zagadnienia  /183

1. Wierzenia przedchrześcijańskie a początki Kościoła łacińskiego na ziemiach piastowskich  /183

Osoba poznańskiego biskupa Jordana w kontekście utworzenia metropolii magdeburskiej  /183

Izrael Gramatyk a Jordan  /196

2. Arcybiskupi misyjni. Zagadnienie obediencji biskupów metropolii magdeburskiej. Sprawa tamtejszej erekcji kanonicznej  /198

3. Unger, biskup Poznania  /198

Motywy zatrzymania (internowania?) biskupa poznańskiego Ungera i eremity "międzyrzeckiego" Barnaby. Kościelne ambicje i osobiste grzechy (św.) Brunona z Kwerfurtu. Polityczna sytuacja w Europie środkowej a zagadnienie metropolii sklaweńskiej (dla Słowian) z stolicą w Pradze (bądź w Poznaniu?) /215

4. Kościół przemyślidzko-piastowski elementem kontrolowanego przez cesarzy Kościoła imperialnego  /241

5. Morawy a Państwo Polskie  /246

Artykuł IX

Sytuacja w królestwie Niemiec na przełomie mileniów i czynniki wpływu na relacje dynastyczne i polityczne z państwem Piastów /253

1. Powiązania dynastyczne w Burgundii, Szwabii, Bawarii i Lotaryngii pod koniec pierwszego tysiąclecia po Chrystusie jako jedna z konsekwencji ingerencji Karolingów w sprawy paneuropejskie  /253

2. Sytuacja w Saksonii oraz w królestwie Franków wschodnich. "Marchia" Billungów i pozostałe  /261

3. Billungowie i królowie Niemiec a Piastowie. Wczesne relacje  /267

4. Królestwo Niemiec po śmierci Ottona III  /273

5. Sytuacja w Wiecznym Mieście. Henryk II  /294

6. Pokój w Budziszynie. Wyprawa kijowska /325

7. Planowane małżeństwo polskiej księżnej Matyldy na tle polityki Rzeszy wobec państwa Piastów  /342

Artykuł X

Polscy królowie i książęta zwierzchni pomiędzy latami 1025-1138. Ustrój i dzieje państwa /363

Mieszko II Ignavus, król Polski  /363

Najazd na Saksonię z roku 1028 i wojna z cesarstwem  /366

Osłabienie wpływów Kościoła łacińskiego w Polsce /370

Biskupstwo Reinberna w Salzkolbergu  /371

Kazimierz Mieszkowic alias Restaurator  /372

Konwent mesersburski  /380

Bolesław II Largus alias Efferus  /381

Chronologia panowania Bolesława Largusa  /382

Wyprawa kijiowska  /384

Sąd królewski w Miśni w sprawach polsko-czeskich  /385

Suwerenna polityka Bolesława Szczodrego  /386

Bolesław II Largus - król Polski  /387

Usunięcie z tronu Bolesława II  /387

Pokuta Bolesława na Węgrzech  /390

Mieszko Bolesławic  /391

Władysław Kazimierowic alias Herman  /395

Judyta Maria Salicka i palatyn Sieciech  /396

Zbigniew (vel Spitygnew?) walczący o swe prawa nieślubny (?) syn Hermana  /397

Bunt Zbigniewa  /398

Kruszwicki etap buntu Zbigniewa  /401

Bunt juniorów  /403

Testament Władysława Hermana  /406

Bolesław i Zbigniew Władysła(wo)wice dzielą państwo  /408

Bolesław III Curvus  /414

Cesarz Rzeszy, Henryk V interweniuje w Polsce na rzecz Zbigniewa. Najazd z roku 1109  /416

Pokuta Bolesława III na Pomorzu  /420

Podporządkowanie Bolesława III Rzeszy  /426

Utrata przez Piasta metropolii kościelnej  /426

Cesarska polityka pax Christiana  /426

Merseburg 1135  /429

Testament Bolesława III  /431

Artykuł XI. Dzieje metropolii gnieźnieńskiej do roku 1136  /435

Artykuł XII

Organy państwa wczesnopiastowskiego  /459

Ośrodki władzy. Dwór książęcy. Palatyn, komesi, kanclerz. Uwagi wstępne. Aparat administracyjno-policyjny niższego szczebla. Samorządy  /459

Daniny  /464

Siły zbrojne państwa piastowskiego  /465

Artykuł III

Datowanie śmierci (świętego) Wacława a sytuacja polityczna w stosunkach pomiędzy Czechami i Sasami i tego stanu potencjalne związki z genealogią Sławników i Piastów /475

Wskazania łacińskie roku 929 jako domniemanej chwili śmierci księcia Wacława /475

Kalendarz prawosławny oraz liturgiczny i jego rachuba odnośnie dnia i roku śmierci księcia Wacława  /478

Argumenty kronikarskie wspierające trafne wyznaczenie daty śmierci księcia Wacława  /482

Konsekwencje polityczne wskazania roku 933 jako daty śmierci (świętego) Wacława  /484

Koligacje rodzinne Sławników  /485

Wskazanie kierunku czeskiego ataku z roku 936 a sprawy łużyckie i piastowskie  /489

Wątpliwości dotyczące sojuszu przemyślidzko-piastowskiego  /490

Dobrawa, czyli Przemyślidka (?)  /491

DODATKI. Omówienia i "bibliografia"  /499

Indeksy

Indeks geograficzny  /511

Indeks osobowy  /519

Indeks tematyczny  /527

Dodatkowe teksty źródłowe /543

Tekst źródłowy nr 1 - Dagome iudex  /543

Tekst źródłowy nr 2 - Bulla papieża Innocentego III do księcia polskiego MPH, T.2, Lwów 1872, str. 401  /544

Tekst źródłowy nr 3 - Żywot większy świętego Stanisława /546

Tekst źródłowy nr 4 - Szymon z Keza, Gesta Hunnorum et Hungarorum 1772  /548

Tekst źródłowy nr 5 - Złota bulla gnieźnieńska 1136 (fragmenty)  /549

Tekst źródłowy nr 6 - Streszczenie niezachowanego rozdziału Fundatio  /551

Tekst źródłowy nr 7 - Projekt przywileju papieskiego dla metropolii magdeburskiej  /553