Symbole Afryki

Autorka: Heike Owusu

Rok wydania: 2002

Liczba stron: 320

Okładka: miękka

Format: 14,00 cm x 20,00 cm

Uwagi - okładka z lekkimi zatarciami, brzegi stron nieznacznie przykurzone

 

"Afryka, ze swoją mityczną symboliką i bogatą obyczajowością, jest dla Europejczyka najbardziej tajemniczym i egzotycznym z kontynentów świata. Poznawanie kultury i odtwarzanie historii autochtonicznych, czarnoskórych ludów nastręcza jednak trudności niespotykanych w przypadku badań innych obszarów Ziemi. Ponad pięć i pół tysiąca afrykańskich kultur plemiennych, które mogłyby zostać podzielone na setki różnych grup językowych, cechuje swoisty partykularyzm — każde plemię rozwinęło charakterystyczne tylko dla siebie rytuały, mity i symbolikę. Afrykańczycy znają przy tym znaczenie rzeźb i znaków tylko tego plemienia, z którego się wywodzą. Ponadto, symbolika wielu rytualnych rekwizytów i przedmiotów kultu nie jest zrozumiała nawet dla członków tego samego plemienia, ponieważ mityczna wiedza była dostępna tylko dla wąskiego kręgu wtajemniczonych. Ponieważ znaczenie wielu z afrykańskich symboli jest wciąż utrzymywane w ścisłej tajemnicy jako część magicznych ceremonii, odkrywanie ich interpretacji napotyka na poważne trudności lub jest wręcz niemożliwe.
   Praktykowanie magii przez czarnoskórych mieszkańców Afryki jest na porządku dziennym również w czasach współczesnych i ma często ścisły związek z kultem przodków. W tradycji niektórych plemion, jak na przykład Dogonów (Mali), głęboka symbolika sięga nawet codziennie wykonywanych czynności, które podlegają ścisłym wymogom rytualnym i mają głębokie znaczenie religijno-kulturowe, wywodzące się z plemiennego światopoglądu. Z drugiej jednak strony, wiele afrykańskich ludów zaprzestało kultywowania obyczajów swoich przodków i budowania dziedzictwa na bazie wielowiekowej tradycji. Powodem tego są kulturowe wpływy z Zachodu, które wprowadziły zasadnicze przemiany w strukturach wielu pierwotnych wspólnot Afryki.
   W tej książce spróbuję przekazać ogólną wiedzę o bogactwie symboli czarnoskórych plemion oraz wyniki dotychczasowych odkryć i badań naukowych z zakresu kultury afrykańskiego kontynentu. Aby móc dobrze zrozumieć Afrykę i jej obyczajowo-religijne dziedzictwo, trzeba nam, Europejczykom, wyzwolić się choć na chwilę ze schematów zachodniego myślenia i otworzyć swój umysł na zupełnie inny światopogląd, inny sposób postrzegania rzeczywistości. Praktyki rytualne, znaki plemienne, kanony piękna czy estetyki mają swoje uzasadnienie tylko wewnątrz konkretnej, afrykańskiej wspólnoty etnicznej, zaś dla Europejczyka wiele z nich może wydawać się egzotycznymi czy wręcz niezrozumiałymi.
   Aby zwiększyć przejrzystość książki i ułatwić przedstawienie zgromadzonych wiadomości, dokonałam podziału kontynentu afrykańskiego na sześć obszarów, zamieszkałych przez plemiona, które cechuje określone podobieństwo kulturalne. I tak na przykład ludy w zachodniej i środkowej części Afryki łączy na płaszczyźnie kulturowej wykonywanie niezliczonej ilości figurek i rzeźb, a także mocno zakorzeniony kult symbolicznych masek. Wyróżniają się także specyficzną strukturą społeczną - pozostawały (i po części pozostają nadal) pod władzą silnego króla i wpływowych, tajnych związków. Wiele z tych plemion rozwinęło również systemy symboli przypominające prymitywne pismo obrazkowe".

(z przedmowy)

Spis treści:

O książce   /3

I Autorce  /3

Przedmowa   /7

Cała Afryka

Symbole ogólnoplemienne  /11

Demony   /13

Przedmiot służący do odprawiania czarów  /14

Figurki do odprawiania czarów płodności i urodzaju   /17

Rzeźba łyżki   /19

Ornament islamski   /21

Ideały piękna wyszczególnionych plemion afrykańskich  /22

Figura orla ludu Szona  /25

Małpa  /27

Bawół  /28

Kameleon  /29

Słoń   /30

Ryba  /31

Żaba  /33

Nietoperz   /33

Zając  /35

Hiena  /37

Owady  /37

Lampart   /39

Lew   /41

Hipopotam  /43

Bydło   /43

Żółw   /45

Wąż  /45

Skorpion  /47

Jeżozwierz   /47

Ptaki   /48

Ślimak wodny   /51

Baran   /51

Północ

Północna Afryka i Strefa Sahelu  /53

Ideał piękna plemienia Wodaabe  /55

Welon Tuaregów   /59

Symbolika ozdób Tuaregów   /60

Masa Fanów   /63

Słońce   /65

Maska-deska  /67

Para przodków Dogonów   /69

Amma  /71

Postać człowieka z łukiem   /73

Taneczna ozdoba Chi Wara   /75

Marionetka ludu Bambra   /77

Jeździec   /79

Dom Zgromadzeń Dogonów   /81

Tablica   /83

Obraz naskalny   /85

Rysunek naskalny  /87

Zachód  /89

Magiczne figurki    /91

Matka i dziecko - rzeźba Jorubów   /93

Figura Ibeji   /95

Fetysz myśliwski   /97

Pierwotna matka   /98

Księżniczka Edeleyo   /101

Steatytowa głowa mahanyate  /103

Rytualny ubijak   /105

Bóg Go   /107

Bóg Sango   /109

Rytualne laski związku Ogboni   /111

Maski miniaturowe   /113

Duch wody ludu Ijo   /115

Maska Sowei   /116

Maska-matka  /119

Matka-królowa   /121

Rytualna maska  /125

Mityczny ptak   /127

Maska związku Kwifon   /129

Mahub, maska biegacza  /131

Maska dea  /133

Maska strachu ludu Ibibio  /135

Maska ducha buszu  /137

Maska Baga   /139

Relikwie przodków   /141

Wachlarz królewski   /143

Głowa królewskiego przodka  /145

Królewskie naczynie do picia  /147

Tron królowej-matki   /149

Krzesło króla  /151

Tron njoyas  /153

Nowoczesna symbolika w dzisiejszej Ghanie (1)   /155

Nowoczesna symbolika w dzisiejszej Ghanie (2)  /157

Insygnia dworu królewskiego ludu Aszanti  /159

Insygnia władców ludu Aszanti   /161

Wojenny hełm Ashantehene  /165

Drewniany wachlarz ludu Aszanti   /165

Królewska dynia  /167

Symbolika ubiorów i fryzur   /169

Narzędzia Ifa-orakel   /171

Grzechotka z mosiądzu   /173

Nóż ludów Akan służący do obrze   /175

Pierścień milczenia   /177

Tarcza ludu Aszanti  /179

Kuduo   /181

Kolumny domu króla Bamum   /183

Ozdoby na ścianach  /185

Motywy zdobnicze na ścianach domów   /187

Malowidła naskalne z obszaru granicznego pomiędzy Ghaną a Burkina Faso   /189

Malowidła naskalne w Nigerii   /193

Wycinek chusty z aplikacjami   /195

Pomalowana chusta  /197

Okładki do dokumentów   /199

Ozdoby pozłacane  /200

Księżycowy amulet   /203

Symbole Adinkra  /205

Centrum   /221

Maski używane podczas ceremonii inicjacji   /223

Tradycja masek makishi  /225

Maska królewska  /227

Męskie i kobiece maski Kuba  /229

Maska tebo   /231

Dekoracje na maskach: maska tsaye z plemienia BaTeke  /233

Figura-relikwia ludu Bakuba  /235

Fetysz gwoździowy  /237

Sztuka użytkowa ludu Kuba  /239

Drewniany kielich ludu Kuba   /241

Wschód   /243

Perłowy ubiór plemienia Dinka   /245

Świąteczne ozdoby wojowników Massai   /249

Symbolika plemienna ludu Toposa   /251

Ozdoby i fryzury plemienia Rendille  /253

Symbole statusu społecznego zamężnych kobiet z plemienia Massai   /255

Znaki wskazujące na pokrewieństwo rodzinne   /257

Falliczny róg   /259

Figura nagrobna   /261

Rzeźba nagrobna   /263

Symbolika ozdobna wyżyn  /265

Krzyż noszony na ręce  /267

Krzyż noszony na szyi  /269

Wycinek fryzu   /271

Krzyż na dachu   /271

Etiopskie wizerunki świętych   /273

Południe   /275

Drewniana figura ba ceremonię inicjacji   /277

Stalowe wlewki (sztabki)   /279

Czara orakel z plemnienia Venda   /281

Przedmioty użytkowe o znaczeniu symbolicznym   /283

Drewniane wiaderko do mleka  /283

Gliniany kufel na piwo  /283

Artystyczna chochla  /283

Zagłówek ludu Szona (1)   /287

Zagłówek ludu Szona (2)   /289

Zagłówki Zulu i Nguni   /291

Tabakierki   /292

Fajki na tabakę   /295

Rzeźbione drzwi ludu Venda   /297

Zdobione jaja strusia  /299

Ozdoba Zulusów   /301

Wyszyta perłami obręcz na głowę   /303

Wyszyta perłami przepaska na biodra (mapato)   /303

Wyszyta perłami skórzana przepaska na biodra  /305

Nyoka   /307

Zdobiona perłami narzutka ludu Ndebele  /309

Naskalny obraz ludu San (Buszmenów)   /311

Malowidło naskalne Buszmenów (1) /313

Malowidło naskalne Buszmenów (2)   /315

Indeks  /317